Afaylu:صورة تاغنجا لطقوس تسليت ن أنزار.jpg

Zɣ Wikipedia
Aller à la navigation Aller à la recherche

tamyurt taslit n unẓaṛ / taɣnja .

tga tmyurt n tslit n unẓaṛ yat tmyurt lli yutn s iẓuṛan ɣ umzruy, d tussna n imaziɣn tasutin f tasutin.tg tamyurt lli ittidrasn imikk s imikk, ar ttafuḍ zɣ gr tmyurin n umaziɣ (عادة طقوسية مهددة بالانقراض).

  ttyawssan tmyurt n tslit n unẓaṛ ( taɣnja ) ɣ wakal n tmazɣa akkʷ, tɣama tga tamyurt n middn imaziɣn isawaln tamaziɣt, awd wid tɛṛṛbnin izdɣn ɣ tsggiwin n tmazɣa isawaln ddarija.

  tga tmyurt n tslit n unẓaṛ yat tmyurt bahra igan tazaykut izdin d usgd d tuttra n unẓaṛ, ar tt id kttin imaziɣn ɣ tizi ɣ izwa wakal, drusn waman, inɣ irifi tayrza awd isskʷla, awd imudar d ufgan.

  mmrwasnt tɣarasin lli sa zzrayn imaziɣn tamyurt n tslit n unẓaṛ (taɣnja ) ɣ wakal n tmazɣa akkʷ, idrus uẓilal ngr tamyurt n kra n udɣar d tayyaḍ illan ɣ usga yaḍnin.

  tamyurt ad zmmimn tt kigan n idlisn n imaratn n umzruy, d tsusyulujit, d tussna, d tskla. bdrn s uzuzzr anawn n tffugliwin, d tɣarasin sa zzrayn imaziɣn tamyurt ad, ẓlin ngr tmyurt d tayyaḍ ɣ tmnaḍin n tmazɣa, fsin timatarin n (mythe) lli dis tusi tamyurt ad n taɣnja.

-        taslit n unẓaṛ (قوس قزح) :

taslit n unẓaṛ : iga tt ɣ dar imaziɣn (قوس قزح), taguri n tslit n unẓaṛ s tutlayt n tɛṛabt iga tt (عروس المطر) .

  ig (قوس قزح) ɣ tutlayt n tmaziɣt tad - مؤنث  (عروس المطر- عروس أنزار), tg tslit ɣ tmyurt ad ɣ dar imaziɣn tamatart n ( akal ), zdin tt d unẓaṛ.

  anẓaṛ : iga ɣ dar imaziɣn urta tlli tlalit akuc n waman (اله المطر), ar tt inin imaziɣn aman n unẓaṛ. ig unẓaṛ ɣ tamyurt n tɣnja amatar n ignna.

  taɣnja : aɣnja n ukccuḍ mqquṛn (مغرفة كبيرة من الخشب), ɣ tmyurt n tɣnja n unẓaṛ ( taslit n unẓaṛ ) ar zdayn aɣnja d uɣanim iɣzzifn iḍnin, sslsn as timlsit n tslit ilan kigan n ikʷlan, agʷln as tizṛza n nqqṛt.

  tamyurt ad n tslit n unẓaṛ tga  asskti/akttay, n tmɣra lli tbdr tmacahut, lliɣ stahln middn yat trbit tafalkayt i unẓaṛ, sslsn i tslit ɣ akud ann timlsa iṛcmn s kigan n ikʷlan. tg tmyurt ad ula tuttra n middn i wakuc n waman, ḥma ad d ikti  akal s imikk n unẓaṛ.

                                                                              litihal

     taslit ------------------------------------------aman - anẓaṛ-------------------------------------------------- anẓaṛ

tamatart n wakal                                                   =                                     ( akuc n waman)

                                                                                turut                                amatar n ignwan

                                                                               tudrt

                                                                              abuɣlu

•             ẓṛ, ɣr uggar ɣ udlis n ( emile laoust ), lli ilan azwl n : mots et choses berbéres , lliɣ izuzzr awal f tamyurt n taɣnja n unẓaṛ :

https://qdoc.tips/queue/mots-et-choses-berberes-emile-laoust-3-pdf-free.html

•             ẓṛ, ɣr uggar ɣ udlis n muḥmmad usus, kukra كوكرا في الميثولوجيا الأمازيغية, لمحمد أوسوس, صفحة 120, الفصل السادس        :  

https://akalpress.com/4086-%d9%83%d9%88%d9%83%d8%b1%d8%a7-%d9%81%d9%8a-%d8%a7%d9%84%d9%85%d9%8a%d8%ab%d9%88%d9%84%d9%88%d8%ac%d9%8a%d8%a7-%d8%a7%d9%84%d8%a3%d9%85%d8%a7%d8%b2%d9%8a%d8%ba%d9%8a%d8%a9-%d9%85%d8%ad%d9%85%d8%af/

-        taslit n unẓaṛ ( ɣ tmacahut / الأسطورة ) :

nnan imrzutn lli isiggiln s uẓuṛ n tmyurt ad n tslit n unẓaṛ, mas tssfal s yat tmacahut iluln ɣ idurar n lawras (ɣ dzayr). tili tddr ɣ ils n umaziɣ zɣ tasutin  nn yaggugn ar ɣilad. bdrn tt middn ɣ tmazɣa akkʷ.

  tssfal tmacahut s tayri n wakuc n waman (anẓaṛ ), lliɣ iẓṛa yat trbit tafalkayt illis n idurar n lawras, ar tturar ɣ waman n wasif tḥml  bahra aman, ar tssirid udm nns, d ifassn nns, d iḍaṛn nns, iẓṛ tt iḥml tt. tarbit tga s ism (taslit). yiri unẓaṛ tafruxt ad, tjdr tayri nns ul nns, iggʷz d unẓaṛ zɣ ignwan s wakal, isiggl tt i litihal, macc taslit tugit, tksuḍ ayt tqbilt nns, waxxa t ukan tra awd nttat.

  lliɣ tugi tislit anẓaṛ s litihal, iɣama unẓaṛ akud ann iddr ɣ unkkid, tili tcaga ɣ ul nns, ittu akal, ibbin unẓaṛ f tudrt ɣ iggi wakal. inɣ irifi middn, izu wakal, drusn waman, ili fad iggutn ɣ  isskʷla d tayrza d imudar, tɣuf tudrt.

taslit awd nttat mmṛẓgn ussan nns, ssutrn tt middn ad tahl s unẓaṛ (akuc n waman), tiri mayan s tumrt ggutn.

  lliɣ ilkm wass n tmɣra, sslsan i tslit timlsa ɣ llan kigan n ikʷlan, agʷln as iẓṛẓa n nqqṛt d tzbgatin n urɣ, iggʷz d unẓaṛ zɣ ignwan issusmt wass ann, itahl tt yawi tt ɣlin s ignwan, tṛẓm tagut i waman ili unẓaṛ isu wakal, tbuɣlu tudrt.

-        tamyurt n tuttra n unẓaṛ ɣ tmazɣa (taslit n unẓaṛ / taɣnja) :

  ttyawssan tamyurt n tslit n unẓaṛ, ɣ tmazɣa akkʷ, ɣ ku tamnaḍt, illa ma ɣ ttyawssan s taɣnja, ili maɣ tssn middn s taɣnja awd taslit n unẓaṛ, tga tamyurt ad tuttra n unẓaṛ.

  ɣ kra iga tt adwwaṛ niɣ taqbilt ar tt mun yat trabbut n ifrax mẓẓin d tmɣarin d trbatin, zdin aɣnja mqquṛn d uɣanim iɣzzifn sslsn as timlsit n tslit asin tt ar sis tkkan adwwaṛ tigʷmma d iswak ar tt amẓn tawfkiwin zɣ dar middn, ar tn tṛuccn middn s waman, iɣ smunn tawfkiwin zɣ dar imzdaɣ ddun ssutln taɣnja n unẓaṛ i igʷrramn, ar smurign izlan s tmaziɣt niɣ dd s ddarija. kra iga tt tamazirt iẓli izli lli tt inin t tmɣarin ass ann, macc izlan akkʷ gan tuttra i ṛbbi ad asn d ifk anẓaṛ. ddun s iggi n kra n twrirt illa ɣ tama  n kra n wasif, niɣ kra n trga, niɣ tamda n waman niɣ dd kra ifri, srsn isggʷi n twafkiwin, ssnun t tmɣarin tagʷlla n uwrrn n uznbu niɣ ibrin n usngar niɣ win tmẓin, niɣ iɣ umsn t abattal. ccn middn  drun tirmt n tmyurt n wass ann, ssutrn t tmɣarin d tazzanin zɣ bab n ignwan d wakal ad asn d ifk anẓaṛ, ibuɣlu wakal tzddig tudrt.

kra iga tt tamazirt tẓli tɣarast nns ɣ tmlsit lli sslsan i tɣnja, d wanawn n tiram ssnwan, d idɣarn n tmyurt. macc tamyurt tga  yat ɣ dar imaziɣn akkʷ ɣ wakal n tmazɣa.

•         ẓṛ yat tnfult yura muḥmmad usus ɣ wansa ad aliktṛuni s tutlayt n taɛṛabt isawaln f tmurt n tslit n unẓaṛ d (mythe) sis iẓlin :  

https://www.folkculturebh.org/ar/?issue=14&page=showarticle&id=37

kra n izlan tt inin t tmɣarin d trbatin, ɣ wass n taslit n unẓaṛ iɣ usin t taɣnja, ɣ tqbilt n ilbnsirn :

    tlɣnja n ayt ṛbbi

     walli izzgan ifk aman

   ṛẓm d a tagut i waman

   gan t tmẓin asaɣur

   anẓaṛ a baba ṛbbi

   ad mɣin t tmẓin

   lkmn t admr n wayyis.

•         ɣr yat tullist tasklant, isawaln f taɣarast sa sffuglun middn tamyurt n tslit n unẓaṛ ɣ tqbilt n ilbnsirn :

  “ ftan t smmust tmɣarin tiwssarin s iwala yan uṣmḍl n yan ugʷrram illa ɣ tuẓẓumt n tagant n tsga n udwwaṛ. ar sawalnt gnt kullu awal f tgrst d unẓaṛ lli ifulkin i taddagin n litcin.

  ar ifttu usrdun ar ikkat s ucwwaḍ nns, zund iɣ ira  a yayll am igidr ittkkan ignwan icayf f idurar, iṭfaṛtn t zɣ tɣʷrdin nnsn t, yusi kigan n ifckan, d tiqʷllac n waman, tili yat tmɣart tssuda iggi nns, iɣ yaẓ usrdun kra n usawn ad dis iɣli s tizzla tggʷiz tmɣart ann zɣ iggi nns, tkṣuḍ f usrdun d f ixf nns ad zɣ gis ur tḍṛ.

  lliɣ lkmn t ɣin srsn t ifckan d iqʷllac n waman s wakal, tftu yat gisn t ar tsgadda iẓṛan ad gisn tskr takat, d yat yaḍn ar tsmuna irukutn ɣ yan usga, d udɣar ann irka bahra, asggʷas  a yad ur jju yurs, lluzzan kullu gis iẓṛan, smunn t iẓṛan  arsn t akal.

  adɣar ann iga yan usays amẓẓyan ɣ mnid n tggurt n ugʷrram ɣ iggi n yat twrirt. yat tmṣṛit tumlilt iɣʷrban nns lan ljir zɣ ugʷns awd bṛṛa, ign ɣ tuẓẓumt n tmṣṛit ann yan uṣmḍl n yan urgaz. ar tt inin mas iga agʷrram, ig zɣ id bab n ṛbbi, iffɣ tmazirt nns ifl tt inn ifl nn tarwa nns imqquṛn itahln, ifl nn akal nns d wayda nns, izug ɣ tudrt. yackid s udɣar ann iggawr gis ɣ tuẓẓumt n tagant a illiɣ gis immut. d lliɣ iddr, mnckk n middn zɣ udwwaṛ ann t yaẓn ɣ tagant ann ar as ttawin tiram d tɣawsiwin d tirzzifin lliɣ asn yagʷi ad iddr gratsn ɣ udwwaṛ. udm nns ifaw iklli nnan, dars atig akswat ur igi wad iwḍḍṛn d ur igi anafal, imi nns ar isawal s tfuẓaṛt d umdyaz d wawal yuɣdn d kigan n inzitn iɣ isawl. ig afgan iɣusn d dar tlla tawssna ggutn. yan urgaz amṛwaṣu awssar bu tmart tacmrart, timlsa nns ɣusn t, tg tmṣṛit ann tigmmi nns ur ta immut i ttumḍal ɣ ugʷns nns.

  ggiwrnt maṛṛa nnsn t ar tqqln t add lkmn t tmɣarin yaḍn d yuckan zɣ udwwaṛ.

  yan imikk ar di ttaggʷan t kra n trubba n tmɣarin d tfrxin ḍfaṛntn icirran imẓẓyann. d tfrxin usin t yan uɣanim iɣzzifn iḍnin (taɣnja), sslsnt as lqḍib azggʷaɣ d kra n tmlsa d tzbga, ar ttinin izli n wass ann :

-          ‘’ ttlɣnja n ayt ṛbbi walli izzgan ifk aman...’’

  lliɣ d lkmn t ggiwrn t ɣ usays, ssfaln t ad ssnunt tirmt n ‘’tagʷlla‘’ smunn t ikccuḍn ssrɣn t takat, ar rwwin t aggʷrn s uffal n tgʷlla.

  kra gitsn t ar ssnwan t tagʷlla, d tiyyaḍ ftan t ad agʷmn t aman zɣ wasif lli asn t yaẓn, d ifrax imẓẓyann ar tt urarn ar disn tt inin izlan n tffugla n taɣnja, tili gitsn yat tmɣart tawssart tggiwr tama nnsn ar tn tsmagl tdru disn tawwuri nnsn, tsrs tama nns yan uɣnja amqqran n ukccuḍ azayku, ar tqql ad tack twala nns.

  lliɣ nn gant tirmt ad tnwwa, fln tt ɣ udɣar nns iggi n takat ftun t ggʷzn t s wasif d tmɣart tawssart tzwar asn t tusi dis aɣnja amqran. lliɣ lkmn t tama n wasif bddn t, ssfaln t ɣ tiwatriwin d issuturn n ufulki zɣ ṛbbi, tbdd twssart ikʷnan ar akal tswala nn timẓaḍin nns s iwala asif tssakʷi nn aɣnja ɣ waman s tɣʷrdin nns ɣ yan umda ɣ bddn waman ar zɣ gis tt ffuɣn s tbiẓẓirt, iḍṛ uɣnja ɣ iggi n umda asin t waman yagʷm aman, turart ad tfka udm n ufulki d mas iga usggʷas wad iɣudan, d tayrza d ujjig n lluz rad buɣlun. mra dd is ur yugm uɣnja aman, ra ig mayan tamatart ur ifulkin immaln mas ra ihrc usggʷas.

  ɣaman t tfrxin ar tt urarn t s uɣnja ɣ waman n umda wasif, iwrrin t tmɣarin s ugʷrram ɣ ḍaṛat mad tnt issusm mayan fkn t tiwatriwin nnsn t d ussutr nnsn t i imal. ggiwrn t ar cttan t tagʷlla, lliɣ yad ẓlin t taɣamin n tmɣarin lli ur yufin ad disn t ilin t , d tiwssarin lli yuḍnn ɣ tgʷmma nnsn t, d tiyyaḍ lli iran ad awin t i irgazn nnsn t kra zɣ tgʷlla n taɣnja.

  mayad a igan tamandant n tmyurt n taɣnja n unẓaṛ lliɣ tmmrkks tayri n wakal d ufgan.”

        tullist n udlis asklan n tullisin timaziɣin, n umara lmsɛudi muḥmmad, ilan azwl n : ixf n ungi, d issufɣ usinag agldan n tussna tamaziɣt ɣ 2021, tanfult/page 63.

  ẓṛ adlis n tullisin : https://amadalamazigh.press.ma/%d9%8a%d8%ae%d9%81-%d9%86-%d9%88%d9%86%d9%83%d9%8e%d9%8a-%d9%85%d9%86%d8%a8%d8%b9-%d8%a7%d9%84%d8%b3%d9%8a%d9%84-%d8%a5%d8%b5%d8%af%d8%a7%d8%b1-%d9%82%d8%b5%d8%b5%d9%8a-%d8%a3%d9%85%d8%a7%d8%b2/

https://www.e-slu.ma/livres/ixf-n-ungi/

https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85:EL-MASOUDYMOHAMED

Ur tlli kran tasna issmrasn afaylu ad.