Afaylu:صورة تاغنجا لطقوس تسليت ن أنزار.jpg
Ur illi afaylu ilan ism ad.
tamyurt taslit n unẓaṛ / taɣnja .
tga tmyurt n tslit n unẓaṛ yat tmyurt lli yutn s iẓuṛan ɣ umzruy, d tussna n imaziɣn tasutin f tasutin.tg tamyurt lli ittidrasn imikk s imikk, ar ttafuḍ zɣ gr tmyurin n umaziɣ (عادة طقوسية مهددة بالانقراض).
ttyawssan tmyurt n tslit n unẓaṛ ( taɣnja ) ɣ wakal n tmazɣa akkʷ, tɣama tga tamyurt n middn imaziɣn isawaln tamaziɣt, awd wid tɛṛṛbnin izdɣn ɣ tsggiwin n tmazɣa isawaln ddarija.
tga tmyurt n tslit n unẓaṛ yat tmyurt bahra igan tazaykut izdin d usgd d tuttra n unẓaṛ, ar tt id kttin imaziɣn ɣ tizi ɣ izwa wakal, drusn waman, inɣ irifi tayrza awd isskʷla, awd imudar d ufgan.
mmrwasnt tɣarasin lli sa zzrayn imaziɣn tamyurt n tslit n unẓaṛ (taɣnja ) ɣ wakal n tmazɣa akkʷ, idrus uẓilal ngr tamyurt n kra n udɣar d tayyaḍ illan ɣ usga yaḍnin.
tamyurt ad zmmimn tt kigan n idlisn n imaratn n umzruy, d tsusyulujit, d tussna, d tskla. bdrn s uzuzzr anawn n tffugliwin, d tɣarasin sa zzrayn imaziɣn tamyurt ad, ẓlin ngr tmyurt d tayyaḍ ɣ tmnaḍin n tmazɣa, fsin timatarin n (mythe) lli dis tusi tamyurt ad n taɣnja.
- taslit n unẓaṛ (قوس قزح) :
taslit n unẓaṛ : iga tt ɣ dar imaziɣn (قوس قزح), taguri n tslit n unẓaṛ s tutlayt n tɛṛabt iga tt (عروس المطر) .
ig (قوس قزح) ɣ tutlayt n tmaziɣt tad - مؤنث (عروس المطر- عروس أنزار), tg tslit ɣ tmyurt ad ɣ dar imaziɣn tamatart n ( akal ), zdin tt d unẓaṛ.
anẓaṛ : iga ɣ dar imaziɣn urta tlli tlalit akuc n waman (اله المطر), ar tt inin imaziɣn aman n unẓaṛ. ig unẓaṛ ɣ tamyurt n tɣnja amatar n ignna.
taɣnja : aɣnja n ukccuḍ mqquṛn (مغرفة كبيرة من الخشب), ɣ tmyurt n tɣnja n unẓaṛ ( taslit n unẓaṛ ) ar zdayn aɣnja d uɣanim iɣzzifn iḍnin, sslsn as timlsit n tslit ilan kigan n ikʷlan, agʷln as tizṛza n nqqṛt.
tamyurt ad n tslit n unẓaṛ tga asskti/akttay, n tmɣra lli tbdr tmacahut, lliɣ stahln middn yat trbit tafalkayt i unẓaṛ, sslsn i tslit ɣ akud ann timlsa iṛcmn s kigan n ikʷlan. tg tmyurt ad ula tuttra n middn i wakuc n waman, ḥma ad d ikti akal s imikk n unẓaṛ.
litihal
taslit ------------------------------------------aman - anẓaṛ-------------------------------------------------- anẓaṛ
tamatart n wakal = ( akuc n waman)
turut amatar n ignwan
tudrt
abuɣlu
• ẓṛ, ɣr uggar ɣ udlis n ( emile laoust ), lli ilan azwl n : mots et choses berbéres , lliɣ izuzzr awal f tamyurt n taɣnja n unẓaṛ :
https://qdoc.tips/queue/mots-et-choses-berberes-emile-laoust-3-pdf-free.html
• ẓṛ, ɣr uggar ɣ udlis n muḥmmad usus, kukra كوكرا في الميثولوجيا الأمازيغية, لمحمد أوسوس, صفحة 120, الفصل السادس :
- taslit n unẓaṛ ( ɣ tmacahut / الأسطورة ) :
nnan imrzutn lli isiggiln s uẓuṛ n tmyurt ad n tslit n unẓaṛ, mas tssfal s yat tmacahut iluln ɣ idurar n lawras (ɣ dzayr). tili tddr ɣ ils n umaziɣ zɣ tasutin nn yaggugn ar ɣilad. bdrn tt middn ɣ tmazɣa akkʷ.
tssfal tmacahut s tayri n wakuc n waman (anẓaṛ ), lliɣ iẓṛa yat trbit tafalkayt illis n idurar n lawras, ar tturar ɣ waman n wasif tḥml bahra aman, ar tssirid udm nns, d ifassn nns, d iḍaṛn nns, iẓṛ tt iḥml tt. tarbit tga s ism (taslit). yiri unẓaṛ tafruxt ad, tjdr tayri nns ul nns, iggʷz d unẓaṛ zɣ ignwan s wakal, isiggl tt i litihal, macc taslit tugit, tksuḍ ayt tqbilt nns, waxxa t ukan tra awd nttat.
lliɣ tugi tislit anẓaṛ s litihal, iɣama unẓaṛ akud ann iddr ɣ unkkid, tili tcaga ɣ ul nns, ittu akal, ibbin unẓaṛ f tudrt ɣ iggi wakal. inɣ irifi middn, izu wakal, drusn waman, ili fad iggutn ɣ isskʷla d tayrza d imudar, tɣuf tudrt.
taslit awd nttat mmṛẓgn ussan nns, ssutrn tt middn ad tahl s unẓaṛ (akuc n waman), tiri mayan s tumrt ggutn.
lliɣ ilkm wass n tmɣra, sslsan i tslit timlsa ɣ llan kigan n ikʷlan, agʷln as iẓṛẓa n nqqṛt d tzbgatin n urɣ, iggʷz d unẓaṛ zɣ ignwan issusmt wass ann, itahl tt yawi tt ɣlin s ignwan, tṛẓm tagut i waman ili unẓaṛ isu wakal, tbuɣlu tudrt.
- tamyurt n tuttra n unẓaṛ ɣ tmazɣa (taslit n unẓaṛ / taɣnja) :
ttyawssan tamyurt n tslit n unẓaṛ, ɣ tmazɣa akkʷ, ɣ ku tamnaḍt, illa ma ɣ ttyawssan s taɣnja, ili maɣ tssn middn s taɣnja awd taslit n unẓaṛ, tga tamyurt ad tuttra n unẓaṛ.
ɣ kra iga tt adwwaṛ niɣ taqbilt ar tt mun yat trabbut n ifrax mẓẓin d tmɣarin d trbatin, zdin aɣnja mqquṛn d uɣanim iɣzzifn sslsn as timlsit n tslit asin tt ar sis tkkan adwwaṛ tigʷmma d iswak ar tt amẓn tawfkiwin zɣ dar middn, ar tn tṛuccn middn s waman, iɣ smunn tawfkiwin zɣ dar imzdaɣ ddun ssutln taɣnja n unẓaṛ i igʷrramn, ar smurign izlan s tmaziɣt niɣ dd s ddarija. kra iga tt tamazirt iẓli izli lli tt inin t tmɣarin ass ann, macc izlan akkʷ gan tuttra i ṛbbi ad asn d ifk anẓaṛ. ddun s iggi n kra n twrirt illa ɣ tama n kra n wasif, niɣ kra n trga, niɣ tamda n waman niɣ dd kra ifri, srsn isggʷi n twafkiwin, ssnun t tmɣarin tagʷlla n uwrrn n uznbu niɣ ibrin n usngar niɣ win tmẓin, niɣ iɣ umsn t abattal. ccn middn drun tirmt n tmyurt n wass ann, ssutrn t tmɣarin d tazzanin zɣ bab n ignwan d wakal ad asn d ifk anẓaṛ, ibuɣlu wakal tzddig tudrt.
kra iga tt tamazirt tẓli tɣarast nns ɣ tmlsit lli sslsan i tɣnja, d wanawn n tiram ssnwan, d idɣarn n tmyurt. macc tamyurt tga yat ɣ dar imaziɣn akkʷ ɣ wakal n tmazɣa.
• ẓṛ yat tnfult yura muḥmmad usus ɣ wansa ad aliktṛuni s tutlayt n taɛṛabt isawaln f tmurt n tslit n unẓaṛ d (mythe) sis iẓlin :
https://www.folkculturebh.org/ar/?issue=14&page=showarticle&id=37
kra n izlan tt inin t tmɣarin d trbatin, ɣ wass n taslit n unẓaṛ iɣ usin t taɣnja, ɣ tqbilt n ilbnsirn :
tlɣnja n ayt ṛbbi
walli izzgan ifk aman
ṛẓm d a tagut i waman
gan t tmẓin asaɣur
anẓaṛ a baba ṛbbi
ad mɣin t tmẓin
lkmn t admr n wayyis.
• ɣr yat tullist tasklant, isawaln f taɣarast sa sffuglun middn tamyurt n tslit n unẓaṛ ɣ tqbilt n ilbnsirn :
“ ftan t smmust tmɣarin tiwssarin s iwala yan uṣmḍl n yan ugʷrram illa ɣ tuẓẓumt n tagant n tsga n udwwaṛ. ar sawalnt gnt kullu awal f tgrst d unẓaṛ lli ifulkin i taddagin n litcin.
ar ifttu usrdun ar ikkat s ucwwaḍ nns, zund iɣ ira a yayll am igidr ittkkan ignwan icayf f idurar, iṭfaṛtn t zɣ tɣʷrdin nnsn t, yusi kigan n ifckan, d tiqʷllac n waman, tili yat tmɣart tssuda iggi nns, iɣ yaẓ usrdun kra n usawn ad dis iɣli s tizzla tggʷiz tmɣart ann zɣ iggi nns, tkṣuḍ f usrdun d f ixf nns ad zɣ gis ur tḍṛ.
lliɣ lkmn t ɣin srsn t ifckan d iqʷllac n waman s wakal, tftu yat gisn t ar tsgadda iẓṛan ad gisn tskr takat, d yat yaḍn ar tsmuna irukutn ɣ yan usga, d udɣar ann irka bahra, asggʷas a yad ur jju yurs, lluzzan kullu gis iẓṛan, smunn t iẓṛan arsn t akal.
adɣar ann iga yan usays amẓẓyan ɣ mnid n tggurt n ugʷrram ɣ iggi n yat twrirt. yat tmṣṛit tumlilt iɣʷrban nns lan ljir zɣ ugʷns awd bṛṛa, ign ɣ tuẓẓumt n tmṣṛit ann yan uṣmḍl n yan urgaz. ar tt inin mas iga agʷrram, ig zɣ id bab n ṛbbi, iffɣ tmazirt nns ifl tt inn ifl nn tarwa nns imqquṛn itahln, ifl nn akal nns d wayda nns, izug ɣ tudrt. yackid s udɣar ann iggawr gis ɣ tuẓẓumt n tagant a illiɣ gis immut. d lliɣ iddr, mnckk n middn zɣ udwwaṛ ann t yaẓn ɣ tagant ann ar as ttawin tiram d tɣawsiwin d tirzzifin lliɣ asn yagʷi ad iddr gratsn ɣ udwwaṛ. udm nns ifaw iklli nnan, dars atig akswat ur igi wad iwḍḍṛn d ur igi anafal, imi nns ar isawal s tfuẓaṛt d umdyaz d wawal yuɣdn d kigan n inzitn iɣ isawl. ig afgan iɣusn d dar tlla tawssna ggutn. yan urgaz amṛwaṣu awssar bu tmart tacmrart, timlsa nns ɣusn t, tg tmṣṛit ann tigmmi nns ur ta immut i ttumḍal ɣ ugʷns nns.
ggiwrnt maṛṛa nnsn t ar tqqln t add lkmn t tmɣarin yaḍn d yuckan zɣ udwwaṛ.
yan imikk ar di ttaggʷan t kra n trubba n tmɣarin d tfrxin ḍfaṛntn icirran imẓẓyann. d tfrxin usin t yan uɣanim iɣzzifn iḍnin (taɣnja), sslsnt as lqḍib azggʷaɣ d kra n tmlsa d tzbga, ar ttinin izli n wass ann :
- ‘’ ttlɣnja n ayt ṛbbi walli izzgan ifk aman...’’
lliɣ d lkmn t ggiwrn t ɣ usays, ssfaln t ad ssnunt tirmt n ‘’tagʷlla‘’ smunn t ikccuḍn ssrɣn t takat, ar rwwin t aggʷrn s uffal n tgʷlla.
kra gitsn t ar ssnwan t tagʷlla, d tiyyaḍ ftan t ad agʷmn t aman zɣ wasif lli asn t yaẓn, d ifrax imẓẓyann ar tt urarn ar disn tt inin izlan n tffugla n taɣnja, tili gitsn yat tmɣart tawssart tggiwr tama nnsn ar tn tsmagl tdru disn tawwuri nnsn, tsrs tama nns yan uɣnja amqqran n ukccuḍ azayku, ar tqql ad tack twala nns.
lliɣ nn gant tirmt ad tnwwa, fln tt ɣ udɣar nns iggi n takat ftun t ggʷzn t s wasif d tmɣart tawssart tzwar asn t tusi dis aɣnja amqran. lliɣ lkmn t tama n wasif bddn t, ssfaln t ɣ tiwatriwin d issuturn n ufulki zɣ ṛbbi, tbdd twssart ikʷnan ar akal tswala nn timẓaḍin nns s iwala asif tssakʷi nn aɣnja ɣ waman s tɣʷrdin nns ɣ yan umda ɣ bddn waman ar zɣ gis tt ffuɣn s tbiẓẓirt, iḍṛ uɣnja ɣ iggi n umda asin t waman yagʷm aman, turart ad tfka udm n ufulki d mas iga usggʷas wad iɣudan, d tayrza d ujjig n lluz rad buɣlun. mra dd is ur yugm uɣnja aman, ra ig mayan tamatart ur ifulkin immaln mas ra ihrc usggʷas.
ɣaman t tfrxin ar tt urarn t s uɣnja ɣ waman n umda wasif, iwrrin t tmɣarin s ugʷrram ɣ ḍaṛat mad tnt issusm mayan fkn t tiwatriwin nnsn t d ussutr nnsn t i imal. ggiwrn t ar cttan t tagʷlla, lliɣ yad ẓlin t taɣamin n tmɣarin lli ur yufin ad disn t ilin t , d tiwssarin lli yuḍnn ɣ tgʷmma nnsn t, d tiyyaḍ lli iran ad awin t i irgazn nnsn t kra zɣ tgʷlla n taɣnja.
mayad a igan tamandant n tmyurt n taɣnja n unẓaṛ lliɣ tmmrkks tayri n wakal d ufgan.”
tullist n udlis asklan n tullisin timaziɣin, n umara lmsɛudi muḥmmad, ilan azwl n : ixf n ungi, d issufɣ usinag agldan n tussna tamaziɣt ɣ 2021, tanfult/page 63.
https://www.e-slu.ma/livres/ixf-n-ungi/
https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85:EL-MASOUDYMOHAMED
Asmrs n ufaylu
Ur tlli kran tasna issmrasn afaylu ad.