Tamɣra

Zɣ Wikipedia
Aller à la navigation Aller à la recherche
Isli d tislit ɣ tmɣra nnsn

Tamɣra tga yat tafugla nna d skarn middn fad ad slkmn i wiyyaḍ mas sin id ufgan afrux d tafruxt nɣ argaz d tmɣarn munn d ingratsn d is tahln

Tga tmeɣra asatur lli izdin nger snat tferkiwin ɣ tudert n ufgan. tamezwarut illa gis yan d ayeddars ur fellas tella kraygat tamasayt, iɣ izeri s tiss snat tferkiwin ar fellas ttili tmasayt ad isker tawja nes lli sers iẓelin.

Iɣ nessen mas-dd kraygat afgan dars taɣarast nes lli sa izzeray tamɣra, afgan amaziɣ ula nettan dars mennawt tmyurin ar tent iskar ɣ ussan n tmeɣra.

Iɣ nera ad-nn nagg s tmeyurin ad, ira-dd nasi s umdeya « Tamɣra ɣ Ict » yan uḍewwar ɣ iḍuran n iffus n Lmɣrib lli sul yumeẓn tawessna tamaziɣt ɣ iẓuan.

Ira-d nebder tiferkiwin lli sa tezray tmeɣra ɣ Ict zɣ iɣ tessenti ar iɣ teheyya.

Assiggel[ssnfl | Snfl asagm]

Iɣ ilkem ufrux tizi maɣ iskar tamɣart  ar dids ttejmmaɛen ayeddars mastid iqan ad-nn isiggel. ar-d ttemcackan ilemma f  tafruxt lli ra-nn ssiggeln, ɣ tugett tameɣart ad istayn i yiwis tafruxt lli tera acku nettat ad issen istis n tmazirt uggar n irgazen.

Ar teddan ayeddars n uɛezri s dar midden lli stin ad-nn darsen siggiln ssutern asen tafruxt i yiwitsen. iɣ ur-ta asen-d ruren hann ar-d tturrin s tgemmi ar-d ten-id ilkem urur nsen. Iɣ asen ruren f useqsi nesen ɣ akud ann nit hann ar ttebbin ajmuɛ f wass n tzgawt.

ɣ ussiggel drus ma-dd ittawin ineɣmisen ɣ ayt tmazirt is illa acku ar ittuwhdi. ar kiɣ ssenn midden is tella tzgawet  

Tazgawt[ssnfl | Snfl asagm]

Iɣ ilkem wass lli f-d mcuckan idulan, ar ttawin ayt uɛzeri i ayt tfruxt tazgawt ɣ llanet mennawt tɣawesiwin: snat tyyigiwin n idukan, lḥenna, tamleḥaft, adɣar, tifyyi ɣ uferaw, snat telbettatin n zzit, sin leqwalib n ssekkar...mayad illa zikk ɣil-ad ar-nn akkan gigan n tɣawsiwin lli sul ur tusi tzgawt ɣ llan ihdumen itraren, urẓiyen... yili mad-nn yakkan idrimen ɣ umeras n tɣawsiwin ad.

Ar sebrraken ayddares n uɛzeri s iḍulan nsen s tgella n usengar ɣ mayad izerin ɣil ad is asen akk sekaren tiremt.

Iɣ zerin mennaw ussan ar-d swwirrayen ayddares n ufrux tazgawt i ayt tfruxt  ar-d gis ittili : tiluza, tiglay newanin, ṭajin inewan. yili ɣil-ad mad yaqeran i midden n tmazirt ad dares cin iɣ as-d twirri tzgawt.

Ukan iɣ-d nucka ad nzer tazgawt ad mad tga ar-tt-inn nettafa is tga abrih n usigel, acku ar-d ttawin ayt tmazirt ineɣmisen mas illa usiggel.

Ifif[ssnfl | Snfl asagm]

Iɣ agren krad ussan i tmeɣra ad tessenti ar attan ayt isli ula ayt tslit tumẓin d irreden ɣusnin fadd ad asen-ten-id ẓḍin ɣ izergan nsen fadd ilemma ad yafuf.  ar daɣ ttawsen i bab n tmeɣra ad-d yagwem aman izdem-d.

Mayad ar aɣ immala tamunt d twisi nger ayt tmazirt ɣ tmukrisin nsen.

Mac ɣil-ad lli ɣa nezzant tɣawsiwin ur sul seɣawsan midden s mad skaren tafreka ad ura sul ttuwskir.  

Izid[ssnfl | Snfl asagm]

Ar-nn ttmunnt tmɣarin tazedwit dar ayt tslit ar segudiyent ṭumẓin lli-d didsnet ttawint, gint tarragt i tslit, salant ilemma ar ẓẓadent tujjut lli ra-d-nn yili ɣ lqimet (atig). ɣ yat tizi ar-d ttackanet kra n tmɣarin zɣ tigemmi n ayt isli fadd ad-d zenizwint agudi lli n ṭmẓin, fadd ad xayrant isett tslit ula nettenti ad ddunt ad-nn rwint tin ayt isli ɣ tgemmi nsen.  

Zzennan[ssnfl | Snfl asagm]

Tazdwit ann nit iɣ salant tmɣarin iẓiḍ, irgazen ar qerusn i tixsi lli rad cin midden ɣ tmɣera. ar skaren ilemma zzennan ar aqeran i mennaw midden ɣ tmazirt s dar wazdwit neɣ imensi fadd ad-t cin. ukan ẓerin nit willi rad yawes azekka ad fkin i midden ad cin.

Dar ayt isli ar ittili zzennan tazdwit n wass lli-ɣa cettan midden dar ayt tslit.

Ass n tmɣra[ssnfl | Snfl asagm]

Ass ad ar cettan midden dar ayt tslit. ar-nn ttizwiren ttelba, zikk iɣ-d tugga tafukt, ar aqeran ttefriq (leqran) ad ssufɣen sselukt, cin tiremt ffuɣn. fadd ilemma ad-nn kecimn irgazen lli-nn yagurn.

Tazdwit  tga tin tmɣarin lli cettanin ar kiɣ ḍernt tillas. tizi ad nit lli ɣa cettant tmɣarin ar-nn ttackant tmɣarin yaḍnin zɣ tigemmi n ayt isli mmiqirent d tilli ɣin illan ad skernt icumac.  

Icumac[ssnfl | Snfl asagm]

Tizi iɣ-d uckant isett icumac ar-d ttawint tazgawt lli ɣa ittili : talfeṭṭert n lḥenna, tara, tawserɣint, zzeAferan, ttswik, ṭimctt, lemri, lbexur. iɣ-nn lkemnt ar cettant ibriyen.

Ar ttgiwirnt skernt ahwac n icumac s tallɣatin n umarg. iɣ kkanent imikk ar-d tteffuɣent snat gisent yat tga zɣ tawja n isli tayyaḍ zɣ tin tslit ar tthucent ɣ tuzzumt n tmɣarin ad ukan kkint kra ar netternt s ufus afasi s ufella ad zerent manta rad yattuy f xta-nn yaḍen.

Iɣ-d nitti s iwaliwen n tallɣat  lli ttinint ar neẓrra mas-dd amarg ur injim i ikenasen lli llanin nger iḍuran n sus lli bḍanin f snat trubba mequrnin tagizult d tahggat. mayad afa-nn nettafa isett Ict ar ttalɣent inemɣuren n tgizult ( ubrahim, Id buɛecra, utmanart…) acku Ict ula nettan iga ɣ tgizult.

Talleɣat tga ɣik ad :

  • bismi nekcemd asarag umlil ad s lxir
  • ayan gis ur illin iga ḥ leɛdu lli-dd cerriḥ
  • ubrahim a ras lɛin iḥ-d akk injamaɛ
  • ar itteluḥ lbujat n waman kuyan dreɛnt
  • Id buɛecra timuzunin kullu granin
  • iIlint lmerjan lḥurr ar itteɛjjab kuyan
  • alɣamt iwati utmanart lli igan
  • Ifrig i ddunit ur iḥul ura ttedullun
  • cix a sidi ḥmad umusa asserk indeh yan
  • meqar ddan ar dar irumiyen irin add wirrin
  • aqecab llbaruḍ att iles walli igan
  • ula aḥayk afilal ikcem yiwen nit i lqber
  • tilila taglayt yaruden tili ḥ maleqqa
  • tili ḥi ifassen ar tsufu ɣmk-ann uwḍinar
  • a cix a sidi ḥmad u muḥmmad
  • aygan lqaḍi nayt lɛilem
  • a cix a sidi ḥmad u muḥmmad
  • ad aḥ -d isahel rebbi rriḥ n umarg

Iɣ heyyant icumac ar tteggant tmɣarin aɣrum ɣ tzegawt rarnt-stt s tgemmi n ayt isli. ɣ yiḍ n wass ann iɣ illa uḥwac n irgazen dar ayt tslit, ar skarent tmɣarin lḥenna n twenza lliɣ ann ttemiqirent tutmin dar tslit aḍernt  lḥenna ar-t tteggant i twenziwin nsent. iɣ heyyant sseneggefent tislit.

Wiss sin ussan[ssnfl | Snfl asagm]

Ar ttili ɣ ass-ann tiremt dar ayt isli, zund ɣik lli s can dar ayt tslit

Azeggir[ssnfl | Snfl asagm]

Tazdwit iɣa cettant tmɣarin, ar-nn ttmunan irgazen dar ayt tslit fadd ad zzegern tislit. ar ittegiwir unezzarfu (lɛadel) lli ra-d yara akaras (lkiɣḍ n nnikaḥ) yili ɣ tama nes amezza (lukil) n isli d win tslit. fadd ad ẓrin atig (leqimt) lli rad fekin ayddars n tslit i illitsen ad-stt  tawi s tgemmi nes ar ẓerran tiɣawsiwin lli gis llanin yat s yat kuyat gin as atig nes fadd ilemma ad tnet izemmim unezzarfu ɣ yat tifert lli ittemunan d ukaras. tiɣawsiwin ad ar gis ttilint tujjutin, aman jjanin, ihdumen, idukan, iqcucen…

Iɣ iheyya uzeggir ar ttasin ayt isli atig fadd ad-t awin s uḥanu n tslit ɣ tgemmi nes tamaynut.

Rrwaḥ[ssnfl | Snfl asagm]

Zɣ iɣ tessenti tmeɣra ar teḥḍḍu tslit ɣ tgemmi ur att zerrant amer tmɣarin lli rad as iḥiyyel. ɣ tsga yann yaḍnin isli ula nettan iqant-id add bahra ur itteffuɣ, ar istay mennaw imeddukkal nes ad as gin islan.

Iɣ radd truḥ tslit, ar tteddunt tmɣarin zɣ dar ayt isli add-stt-id awint ɣ tgemmi n babas s tgemmi n isli, ar didsent ttawint : ssekkar, lḥenna, aḥayk, liẓar, aɛbruq, idukan.

Iɣ-nn lkemnt ar-d ttasint aḥayk kuyat tamẓ tama nes ar sres tessenggaf, iɣ kkant imikk ddunt mennawt gisnt awin-dd tislit ssekcemn-t-st s ddu uḥayk sslesent as gis aAmam (RRezza) lli ɣa ittili uɛbruq d leḥbaq, ukan iɣ heyyant imurig n tneggift ar ssutulent aḥayk fadd ad-st-id ssufɣent ad-stt awint s tgemmi lli-ɣ illa isli :

Taneggift[ssnfl | Snfl asagm]

  • abesmi llah uSalli ɛala nnabi rasul llah
  • ayarcac n tagut add ig rebbi anẓar
  • ayyut tiḥuḍigin ṭumẓin attent igan
  • gma ḥenna new ayyid iɣran inna
  • riḥ ayyi tbiddemt ayisettema
  • aberraḥ s uberraḥ mamu ciḥ
  • tamɣra nes ad cin t-iyelli
  • a ṭṭelba d inagan as zun d ibesi
  • babam tawenza nem ayelli
  • ar helli tteRebbuḥ ayyis leḥurr
  • ayelliḥ-d ibidd umessaɣ awint
  • aylli maḥ tegit tisura
  • tisura n babam ur tent usiḥ
  • ḥurma nnun ayiḍulan neḥ
  • gat lejwad imen ang wiyyaḍ
  • mas uwnir awyam-dd anir
  • att neklu s leḥrir d wurɣ
  • aha yan gma merḥba sres
  • niw-id yat tslit zund ayyur
  • igan ḥ igenna sin d mraw
  • Sifd amt aḥ yaggug uɣaras
  • Iḥ yaggug tensimt dar-neḥ
  • nefl-nn nit tarwa meẓẓiynin
  • Ira neSrf ma-tten-id ittawin
  • Llan kullu ḥ lebruj Alanin
  • gan kullu tarwa iymɣaren
  • aymminu cawri-d gma
  • lli mequren mas-d nnan
  • ad dduḥ neḥ-dd ad ur dduḥ
  • att ddut as am-d nnan
  • att ddut a tibniɛezzit
  • att ddut aym iṭṭeɛrd lexir
  • iqen babam aɛmam
  • wi llejdid a tislit
  • Leḥurma n rebbi aḥ tellit
  • Iwallen uwgdud a tislit

Iɣ rad teffuɣ tslit ɣ tgemmi n babas ar zwar akkan ayt isli, i gmas iqariḍen fadd ad asen irẓem taggurt.

Ɣ dar isli, ar tqelen islan s tmɣarin acku nettni ar ad asen-dd irẓem, isli nettan uhu iqant-id ad-nn iḥbu ad-t ur ẓerint tmɣarin ula isawl sresnet, iɣ-nn usinet tislit. ar-tt-in srusent ɣ tɣmert fadd ad-d ffaɣent ura-nn ittagur amer tasuqiyt lli-nn teSRuf mas n tslit ad tesewwuri i illis unck lli tkka ɣ tgemmi n rrewah.

Zikk n wass, ar tteffuɣn islan munn d isli add ḥuwwsen ɣ igran ɣ tizi ad nit ar-nn kecement id mmu tgella lli-d disent ittawin mennawt tɣawsiwin zund ssekkar, atay, aman jjanin, lebxur d tgella lli rad ɣin cint.

Iɣ-d kecemn islan d isli ar tefḍarn s ṭṭajin lli asen-d tessifiḍ mas n tslit.

Azal kullut ar-d ttackan iferxan d tferxin ad-d kkin dar isli d tslit ad asen-d fkin iraman lli ɣa ittili : kawkaw, tifizza, lfanid, tilkiksin, ikiker (leḥimz)

Tazdwit n wass ann nit ar-nn ttemunent id mmu tkelma dar tslit kkisent as aɛmam fadd ad as sselsint takelma : lli igan zund aqelmun n ṭaḍutt ar -t lessant i yixef assenett s umelul (ifili n ṭaḍutt). selsent as ddewwaḥ, ixersan, timḥidit, tareddaḥt, lemcbuḥ… fadd ad ttirirnet taneggift n tkelma.  

Takelma[ssnfl | Snfl asagm]

  • bismi llah radd neluḥ tigurin
  • ɣemanin jjanin s rriḥan
  • illi ḥa isuddum lefdam aman
  • rebbiḥ azzar nes i illi
  • taẓerẓit lli sa terzzi lalla ult
  • muḥmed as zun d nit reẓiḥ
  • ayemmi cuddu-yy-inn takelma new
  • azekka icuddu yyit ufus inew
  • uSSamet iyelli a timneggfin
  • s ujmuɛ n tswak tiddi uwzur
  • aḥanu ayelli yuger taɣzut
  • issusɛat rebbi d wallit ibenan
  • ma ḥa ttaglen sa ṭṭelba tillewaḥ
  • ma ḥa ttagl yat trbit leḥrir
  • yan zun d innan ɣli-d dari
  • tinit as ɣli-d kyyin dari
  • aha izeɣi nem izuzwa nit
  • a ha lḥenna iɣman dari
  • a ha tesswik leḥurr dari
  • ayelli new ad zun d ur ttinint
  • amr kraṭ trbAiyin uwggren
  • ayelli new ad zun d ur ttinint
  • Iḥ-d yad nezdem tawit iɣil
  • ayelli new ad zun d ur ttinint
  • Iḥ-d yad nugem tawit aman
  • ayelli new iḥ zun d yad inna
  • qen-d immi tennit as
  • Immik at-teg immi
  • ḥurma nnunt atadJarin
  • mamu-nn faleḥ illi gratunt
  • tefulki illi trced illi
  • nekkni ur-ta nssin mat-tgillim
  • iḥ ur turu taru tfunast
  • yili usetta ḥ uɣgemmi
  • yili unẓar nedun ikecuden

Iɣ ḍerent tillas n wass ann ar itteddu isli d islan nes fadd ad issudem ixef n tḍeggalt nes (mas n tslit) ar as ittawi mennaw lqewalb n ssekkar ar as-d takka tafullust. ɣil ad ar as-d akkan izimmer

Tarezzift[ssnfl | Snfl asagm]

Iɣ zerin kraḍ ussan f tmeɣra ar zzerzafn ayddares n tslit illi tsen. ar-d dar sen ttacka s tgemmi tazdwit nettat d tmɣarin lli mu ɣran ayddares. fadd ad cint wazdwit ḥucent.

Ammal uwɣaras[ssnfl | Snfl asagm]

Iɣ izri imalas f tmeɣra ar-d daɣ aqeran ayddars n tslit i yilli tsen ann daɣ darsen tekk zund iɣ as mmalan aɣaras lli illan nger tgemmi n urgaz nes d tin ayeddares.

Isaɣuln[ssnfl | Snfl asagm]