Brtqqiz

Zɣ Wikipedia
(Tmmatti d zɣ Lbṛtqqiz)
Aller à la navigation Aller à la recherche

Tamazirt n brtqqiz niɣ d tagdudant n Brtqqiz (Repulica Portuguesa) tga yat tmazirt imẓẓiyn n Urupa illan ɣ iffus nns, tili ɣ utaram n yat tsga mi ttinin tagzirt Taybirit, tzdi d Ssblyun ɣ ugmmuḍ nns d uẓẓlmḍ nns, tmḥidi d ugaru Aṭlanṭi ɣ utaram nns.[1] Licbuna ad igan tamaẓunt n tmazirt ad d tmdint nns akkʷ mqqurn, tutlayt nns tamaddudt tga Tabrtqqizt. Tuggt n yikalln nns gan ɣar timsal, llan kra idrarn ngr as d Sblyun, imma tawwṭfa n wakal nns tgadda d 91,982 Km², mayad iɣ ur nḥasb tigzirin nns yaḍnin zun d "Azuris" d "Maḍiṛa" d "Makaw".[1]

Ibrtqizn illa darsn yan yiḍiṣ ur imẓẓiyn ɣ umzruy n tmazirt n Sus d Lmɣrib.

Brtqqiz
República Portuguesa
Portugal
Tamssugurt
Tanbaḍt Tagduda d Tamazirt
Ixf n tmazirt Marcelo Rebelo de Sousa
Tamaẓunt Lisbun
Tutlayin tunṣibin Tapurtugit d Tamirandit
Tarakalt
, d
Tajumma 92225 km²
Iwtta d Spnyul
Tadimugṛafit
Imzdaɣ 10 347 892 imezdaɣ. (2021)
Isallen yadn
Akud adigan UTC−01:00, heure d'Europe de l'Ouest, Heure d'été d'Europe de l'Ouest, UTC±00:00 d Europe/Lisbonne
Internet TLD .pt
Tanglt n utilifun +351
Aqarid Euro
portugal.gov.pt…


Middn[ssnfl | Snfl asagm]

Yat 5000 n usggʷas ayad, middn lli tt inn kkan zdɣnin ɣ Brtqqiz ar asn ttinin ayt ibirya, ɣ ifili n tasutin rad d sul ackin kra n tigrummiwin yaḍnin n imzdaɣn zun d Ifiniqn, iqṛṭajiyyn, Isiltiyyn, Igrikn, Iṛmmuyn, Wiziguṭṭ, ula Imaziɣn.[1]

Tadamsa nns[ssnfl | Snfl asagm]

Ddrn ibrtqqizn f tfllaḥt d ma srs ittyagaln zun d tifiyyi n imugayn, ifullusn, asngar, aḍil d unẓiẓ, akʷfay, baṭaṭa, timiṭac.[1] Ddrn daɣ f tgmrt n yislman zun d ssrdin d ttuna, tamguri dɣ nttat dars yat taɣamt ɣ tdamsa nnsn zun d tasbbabt n ssima, ibrdan slawan win taḍuṭ, Asiṛamik, Atrisinti, tiɣawsiwin n utci, uṛẓiyyn... Imma ɣ ma izdin d izgndrn (lmɛdn) aylli d ṭṭayn iga t tamriwin (yan wanaw n yiẓṛan).[1]

Amzruy nns[ssnfl | Snfl asagm]

Ɣ uzmz aqbur[ssnfl | Snfl asagm]

Ɣ uzmz anammas[ssnfl | Snfl asagm]

Ɣ uzmz atrar[ssnfl | Snfl asagm]

Ɣ gr isggʷasn n 1400 d 1500 rad ssntin kra n ibṛṭqizn ad staran ɣ umaḍal, azmz-ad ittyawsmma "Azmz n twafit immqurn" , ɣ wakud ann a rad bnun Yibrtqqizn tamnukda Tabrtqqizt mqqurn tizi lli rad srsn afus f mad ur idrusn ɣ yidɣarn ɣ Tfriqt ɣ Wasya ula ɣ Wamirika n iffus[1], umẓn akkʷ kra n idɣarn ɣ tmizar n Iclḥiyyn zun d Agadir d Umgdul (Taṣṣuṛt), taḍuṛi nnsn rad tili f ufus n Yisɛdiyyn dffir n yimiɣ n wasif n Lmxazn.

Ayt waddur[ssnfl | Snfl asagm]

Zrin ɣ umzruy n brṭqiz kada d mddn gan ayt waddur zun d:

• Fasku Di Gama.

• Hinri bu iɣrubba.

• Firnand Majillan.

• Ibn Ṣaḥib Ṣṣalat (إبن صاحب الصلاة)

• Firnanḍu Pissuwwa.

• Kristyanu Runalḍu.

• Amalya Rudrigiz.

• Anṭunyu Gutiric.

• Juzif Murinyu.

• Lwis De Kamuwis

Ibrtqizn ɣ Sus[ssnfl | Snfl asagm]

Addad n tmizar n Sus ɣ tigira n uzmz anammas[ssnfl | Snfl asagm]

ibrtqizn ur tn d yaɣ s tmizar n ccluḥ ar yan uzmz imaṭln lliɣ ran ad ẓṭṭeṭn aɣaras n iɣrrubba ngr Dkkala d Saw Xurxi di Mina, ukan timizar lli llanin ɣ yiffus n wasif n tansift ur ta sul ttyafant ɣ wakud ann, ibayn is gisnt illa lxir iggutn, idɣarn-ad ffuɣn afus n uwank Awṭṭaṣ gan win iguyya nnsn, Sus ɣ wakud ann zɛma ɣ tasut 16 n tlalit ikka tt inn iga yat ljnnt i yisbbabn d yat tasgrut ngr tsbbabt n tnsruft d ittackan ssɣ Tumbuktu d Sanigal, d ma illan ɣ ugafa n udrar n Drn zun d Mṛṛakc d Fas ar Yilel agrakal, bla ad nttu kullu izuɣaz n Sus win uzzal d nnqrt d wurɣ d ṣṣkkaṛ, yan umallas ism as Al Ɛumari isnɣms is d ɣ tizwiri n tasut 13 yan uzgn n ukilu n wanas win tmdult igadda d 2/3 n taẓayt nns d wurɣ. ¨Ɣ tizwiri n tasut 15 n tlalit rad txsi tmdult, tmmatti tsbbabt s Waqqa lli issixf yan urgaz ism as Sidi Muḥmmd u Mbark..[2]

Alkkum n Yibṛṭqizn s Ugadir[ssnfl | Snfl asagm]

Ɣ usggʷas 1505 yan urgaz abrtqizi mi ism Jwaw lupiz Sikwira lli inbḍn Massa, iqbl as ugllid Abrṭqizi Manwil Amzwaru ad ibnu yan ugadir ifk as ism n "Santa Kruz di Kapu Agir", usun da isti ikka tt inn illa ɣ uḍaṛ n yan wawrir, tlla ɣinn yat tallɛint n waman, ula kra n yikalln xlfnin cwanin i tfllaḥt ɣ yan udɣar fkan as sul ism n Funti (ssɣ "Fonte" lli igan "tanuṭfi" s tutlayt tabiṭqizzt), Jwaw lupiz rad iṣṣṛṣu yan ubrgmmi n ukccuḍ tama n uɣbalu lli, isrs ɣ tama nns yat titmi n imrig (Artillerie) bac ad t ur zziwzn ayt tmazirt slawan gisn taqbilt n Yiksimn lli uginin tilit n iṛmmuyn ɣ tmazirt.[3] Lliɣ ismd ifta s Tmraɣt (12 km ɣ ugafa n Ugadir) ibna yan ubrgmmi yaḍni f yan usulil illan tama nns ifka as ism n "Ben Miraw", imil iwin as t Iclḥiyyn, f ɣik ann, yiwrri nn s Ubrṭqiz dar ugllid Dum Manwil izznza as ibrgmmi-ad n Santa kruz s yat tassumt n 5.000 kruzadus n iqariḍn. Yazn ilmma ugllid Dum Manwil aqbṭan Fransisku di Kasṭṛu d yat tgrgurt n isrdadsn d imɛlmmiyn, isgudr mzyann ibrgmmi-lli, issutl-as gigan n igudar d imrig ẓẓaynin bac ad fllas isitti akkʷ azzaɣn n imknasn Iclḥiyyn lli d ttarmnin bla ṛṛmuyt ad as awin ibrgmmi nns lliɣ iɣama mnnaw isggʷasn, ɣ wakud ann nit issnti "Ccrif Asɛdi" ar ismuna ɣ imknasn d imnayn ssɣ tiqbilin n Sus d mad t inn iwalan, waxxa Dum di Fransisku di Kasṭṛu ibikks s 120 n imnayn n irgazn ṛwanin d 600 n isrdasn, ifka i yibrgmmi-ad tismt n Santa Kruz di Gi D Agwa Di Narba (Santa kruz acku tlla ɣ iggi nns yat tzggʷa n lmasiḥ).[3]

isddi n ibrṭqizn lli nbḍnin Agadir[4]:[ssnfl | Snfl asagm]

isddi n ibrṭqizn lli nbḍnin Agadir
Asggʷas Amnbaḍ
1505 - 1512 João Lopes de Sequeira
1512 - 1521 Francisco de Castro
1521 - 1523 Simão Gonçalves da Costa
1523 - 1525 António Leitão de Gamboa
1525 - 1528 Luis Sacoto
1528 - 1529 António Leitão de Gamboa
1529 - 1533 Simão Gonçalves da Costa
1533 - 1534 Guterre de Monroy
1534 - 1538   Luís de Loureiro
1538 - 1541 Guterre de Monroy

Kra n twlafin ssɣ Brtqqiz[ssnfl | Snfl asagm]

Isaɣuln[ssnfl | Snfl asagm]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 et 1,5 The world Book Student Discovery Encyclopedia Vol.9
  2. Socioeconomic Dimensions of Reconquista and Jihad in Morocco: Portuguese Dukkala and the Sadid Sus,[1] 1450-1557
  3. 3,0 et 3,1 Chronique de Santa-Cruz du cap de Gué (Agadir)[2]
  4. https://terriermichel.wordpress.com/agadir-rapide-survol-de-son-histoire/