Akal (Amtiwg)
Iɣ ur igi wad amgrad lli tsiggilt, kcm s tasna n Akal bac ad tẓrt akkʷ imgradn nna dar illa yism zun d wad !
|
Akal ![]() ![]() | |
---|---|
![]() | |
Annay | |
Amaccaq ɣr tgnit | 0 km |
Itzzi ɣf | Iṭij |
Yttusmma ɣf | Akal |
Timzzit | |
Acffalu |
151 930 000 km 1,00000261 AU |
Afafuk | 147 095 000 km |
Agllus azn-gjdan n tmzzit |
1 AU 149 598 023 km |
Annfal amzzay | 0,016710219 |
Tallit tamzzayt | 365,256363004 ass |
Aẓalay anmmas | 358,617 ° |
Annuz amzzay |
7,155 ° 1,57869 ° |
Addud n tyrsi tamalayt | 348,73936 ° |
Afakul n ufafuk | 114,20783 ° |
Tasngama | |
Aqqaṛ | 6 378,137 km |
Akdu | 12 742 km |
Tamzza | 40 075 km d 24 901 miles |
Tigni | 0,0033528 |
Tajumma | 510 064 472 km² |
Ablɣ | 1 083 210 000 000 km³ |
Takura | 5 972,37 Yg |
Tanẓẓi | 5 514 kg/m³ |
Taẓɣlt tasmdayt | 15 °C (atmosphère terrestre) |
Asaft (Albidu) |
0,434 0,306 |
Azmz n ubddi d unulfu | 4 540 million years BCE |
Akal (symbol: ) iga wis kraḍ itran lli itfarn i ungraw anafuk. d yan ɣ willi tsutulnin i itri n Tafukt lli illan ɣ tuẓẓumt n ugraw ad. Ar as itsutul wala nttat yan wayyur.
Amtiwg nnɣ aɣ akkw tggut tuqqna gr tam imtiwgn illan ɣ unagraw anafuk.
Amzruy[ssnfl | Snfl asagm]
Illa wakal z uggar n 4,467 milyar n usggas. z lliɣd iffuɣ imik n w-akku z tafuk yitti z giz. ɣ umzwaru rad yiṣmiḍ ifrkki n uflla. rad tit tfr yat tusut yaḍn lliɣ ras ttid lkmn indkkik yaḍn d isufa lli rad isbadl udm ns. kullu mayad ittuyskar f lmlayn n isggas d tusutin urganin yat..
Akal ɣ tudert n ufgan amaziɣ[ssnfl | Snfl asagm]
Dar imaziɣn Akal af atmaɣ yan ntt d tarwans. akal lli kkrzn d wakal,lli ɣ zdɣn d lliɣ drn. Ig wakal dar imaziɣ yat lli f kullu maɣn ɣ umzruy nsn. D irumiyn, ifniqicn, aεrabn , ifransawiyn...
Asamu[ssnfl | Snfl asagm]
- Awum aknunnay: 12 756 akilumitr
- Abddur: 6 × 10²⁴ akilugram
- Astum f tfukt: 150 agndid akilumitr
- Azmz n wannaḍ: 23 n tsragt d 56 n tusdidt
- Azmz n uḥbu anafuk: 1 usggwas
- Aẓẓug n tsna: 9,8 M/S²
- Tirɣi n tsna: 15 wC
Tasna[ssnfl | Snfl asagm]
Ma ilkkmn gr 70% d 71% zzɣ tasna n wakal tga aman n igarawn d illan, d 30% iɣaman ka d igan akal, ar tbḍḍu tsna tabṛṛanit n wakal s kigan n igmmaḍn iqquṛn, nɣd tifilin titaktunin, ar ttmattayn t ɣ tsna mnnaw igndid n isggwasn.
Akuttr aguman (Axial tilt)[ssnfl | Snfl asagm]
Ikuttr wakal zzɣ aguman nns s ma ilkkmn ar 23,4 n tskwfal, ma imssrn ɣ isnfaln ismẓuyn ɣ unzwi ɣ tsna n umtiwg.
Igr amɣnaḍisan[ssnfl | Snfl asagm]
Ar iddnkay igr amɣnaḍisan n wakal ɣ ungns n tmnaḍt taxatart ittufsan n bṛṛa n umtiwg d ar ilkkm ar bṛṛa afad ad issuncg alssi amɣnaḍisan, d ulssi amɣnaḍisan iga yan ufrag issutln i wakal d ar t iḥṭṭu zzɣ aẓnẓṛ n tfukt.
Tanɣa[ssnfl | Snfl asagm]
Ifrki n wakal, d ula tasgiwin n uflla zzɣ taduli ar ssuncukn s sin itsn alssi n uẓṛu, d ar ibṭṭu s usddi n tiflin titiktunin ittwlin xf agzzum immu iggut ultutm f tduli n uflla. amussu n tiflin ad ar immntal ɣ ingugin d ikswarn.
Taduli[ssnfl | Snfl asagm]
Taduli n wakal igat yan ifrki asulilan tga 84% zzɣ aksay n umtig, timnaḍin tinafllatin zzɣ taduli ammu tggut taɣara.
Ul abṛṛani[ssnfl | Snfl asagm]
Amzaray ɣ tskwfal n tirɣi ɣ ugns n ul abṛṛani ar ittawi s imzazn inrɣin, zzɣ aɣlluy tidiyin igan ablulu irɣan, ilmma asiṣmiḍ d ugguz s dar ul agwnsan irɣan. ar suwwurayn imzazn ad n wassay anrɣi xf aswuri n igr amɣnaḍisan n wakal.
Ul agnsan[ssnfl | Snfl asagm]
Waxxa taskwflt n tirɣi ɣ wul agwnsan ar ittuɣal mas yaẓ i trɣi n tfukt, macc adad iggutn ur att ittajja ad ig ablulu.
Ayyurn[ssnfl | Snfl asagm]
Iṭṭaf umtiwg n wakal yan umtiwg ɣmklli i nssn iga tt Ayyur.
Izdayn ittaaws[ssnfl | Snfl asagm]
Iɣbula lli rad yaws ɣ tirra n umla yad:
- (fr) GéoManips, Immussutn n wakal, Asit n CNRS/sagascience
- (fr) Ssag t ẓṛt akal s krad udmawn (3D) d wakal
- (fr) akal s asit n IMCCE
- (fr) Le-systeme-solaire.net
- (fr) astrosurf.com