Aller au contenu

Bɣdad

Zɣ Wikipedia
Bɣdad
tamdint imqqurn, plus grande ville, capitale fédérale
Asakud n ussrsl nɣ isllwi762 Snfl
Ism amaddudبغداد Snfl
Ism ɣ tutlayt taẓuṛantبغداد Snfl
Isrsl tAl-Mansur Snfl
Tutlayt tamaddutTutlayt Takurdit, Tutlayt Taɛṛabt Snfl
TamnẓawtAsya Snfl
TamazirtIrak Snfl
Tamaẓunt nIrak Snfl
Asdɣr amssugurBagdad, royaume d'Irak, mandat britannique de Mésopotamie, Vilayet de Bagdad, Eyalet de Bagdad Snfl
Agmmaḍ akudanUTC+03:00 Snfl
Baigné parTigre Snfl
Ismlan ijɣrafiyn33°18′55″N 44°21′58″E Snfl
Chef ou cheffe de l'exécutifAmmar Moussa Kadhum Snfl
Iga yan ugmam ɣréseau des villes créatives UNESCO, League of Historical Cities Snfl
RemplaceCtésiphon Snfl
Code postal10001–10090 Snfl
Asit amaddudhttps://amanatbaghdad.gov.iq Snfl
HashtagBaghdad Snfl
Histoirehistoire de Bagdad Snfl
Indicatif téléphonique local/régional1 Snfl
Catégorie pour la vue de l'élémentCategory:Views of Baghdad Snfl
Catégorie pour cartes géographiquesCategory:Maps of Baghdad Snfl
Carte

Tiɣrmt n Bɣdad d tamaẓunt n Iɛiraq, tga tiɣrmt tis snat da tn yugrn ɣ iwunak n waɛṛabn tiɣrdin n Tqayrut, tili ɣ tama n wasif n Dijlt. Ɣ usggʷas 762 d ikkan mnid i tlalit, tettyawskar Bɣdad tga tamaẓunt n Ixlift Taɛbbast, tg yan uɣawas imqqurn n usṛwu. Ɣ yan wakud igzzuln, tiɣrmt tzzigz ad tg yan wammas n tdlsa d tdamsa d tsbbabt ɣ umaḍal uslim. Uggar n ɣayann, llant gis kra n tmsrsal tinmɣurin n tussna, zun d Tigmmi n tajjult (House of Wisdom), tg daɣ yan udɣar agtasgd d ugtaytni, ɣayad af as gan ɣ umaḍal kullut ism n "iẓẓi n usḥḍṛ".

Gɣ ma iggutn ɣ uzmz n Iɛbbasn igan azmz n wurɣ n usgd n Lislam, tkka tt inn tga Bɣdad tiɣrmt akkʷ imqqurn n umaḍal. Uṭṭun n imzdaɣn gis ilkm akkʷ ar uggar n yan mlyun. Maccan tktuti nit f ufus n Tgldit n imnɣuln ɣ usggʷas 1258, ɣaylli d yiwin yat tksart iɣzzifn ikkan mnnawt tsutin i tɣrmt ad, imma ma ikffsn uggar addad ann d kra n imukrisn yaḍnin zun d timuɣin d tuggt n tgldiwin yaḍnin da fllas zrinin.

S tusnt n Lɛiraq mas iga yan uwank adrfi (dffr lukalt Tabṛiṭanit n Miszubuṭamya) ɣ usggʷas 1932, trar d Bɣdad imik s imik kra sɣ uzilliz nns turri d sul tga yan iẓẓi imqqurn n tdlsa Taɛṛabt, s yan wuṭṭun n imzdaɣn illan ɣ wattayn n 6 d 7 mlyun n utrras. Mqqar tla yan wuṭṭun imqqurn n imzdaɣn, tlla tɣrmt ad ɣ iggi n yan usarag imẓẓiyn ur akkʷ bahra issurf 673 kilumitr amkkuẓ (260 mil amkkuẓ).

Aẓuṛ n ism

[ssnfl | Snfl asagm]

Ism n Bɣdad izwur Lislam, macc myawatn isugam f mani d ikka. Izri ɣ wawal is d adɣar ann ɣ tettyawskar tɣrmt n Bɣdad kkan t ukan mddn sɣ zikk. Anẓatn Irkyulujin ar mmaln is d adɣar ad ittyawzdaɣ s mnnaw mddn ur ta srs kcmn Waɛṛabn ɣ usggʷas 637 dffr tlalit, kigan n tgldiwin tiqburin stint timaẓunin nnsnt ɣ tama nns.

Imaran n imuslmn frkn yad is izwur ism n Bɣdad alkkum n Lislam, nnan imil is rad afn iẓuṛan ad nns ɣ tutlayt tafarsit tanammast, armn kra n isisfiwn, macc ɣwalli gisn bahra ittyawssann d ɣwalli n "Tikki n Kuc/Rbbi". Amaka n imassann n ɣilad snyafn assfru ad da ittmnadn taguri ad is tga yan wawal Afarisi d ikkan Baɣ "Kuc" d Dād "Tikki/Ittyawfka". Ɣ tfarsit taqburt, afrdis izwurn iẓḍaṛ ad ittyafa ɣ Buɣu iqqnn ula s wawal n ahindurubi n *Bhag* d ɣ dar islafn "bog" iga t ɣ Tmaziɣt "Kuc".

Amzruy

[ssnfl | Snfl asagm]

Lliɣ tdda ddula n Umayyadn, tawja tamzwarut n Imuslmn, imɣarn n Ɛabbasiyn lli yurwn ixṣṣa tn yat tmdint ad gis ḥkmn. Xdarn yan udɣar ɣ tagut n tmdint n Ktisifun n Ssasaniyn, ɣ 30 yulyuz 762 yumr uxllif Al-Manṣur ad ttyabna tmdint. Ttyabna s uɣaras n Ibarmakiyn. Iɣal Al-Manṣur is tga Bɣdad tmdint ifulkin bahra i tmurt n Lislam ddaw Lɛabbasiyn.

Tmdint tɣiy s tzzigzt ns iɣudan, ɣ snat tɣawsiwin: tḥkm ɣ iɣarasn n tznniḍt d tsnna ɣ wasif n Dijla, ula tlla gis waman s uɣrud ɣ yan udɣar iqurn. Llan waman ɣ ugafa d unẓul n tmdint, aylli yujjan kraygat tawja ad taf aman s uɣrud, mayad ur bahra ittuẓra ɣ usiggʷas ann. Tmdint n Bɣdad tɣiy s tɣuzi ar as ixṣṣa ad tbḍu f kraḍ idɣarn n ccraɛ: Madinat al-Manṣur (Tmdint Izddign), al-Ccarqiyya (al-Karx) d Ɛaskar al-Mahdi (ɣ tama n lɣrb).

S wawal n umsafr Ibn Baṭṭuṭa, tga Bɣdad yat zɣ tmdinin timqqranin, [*ixṣṣa ad ittusfsr*] bla ma nttu aḍṛṛ lli tṭṭaf. Imzdaɣ ns gan s tugt Iḥanbaliyn. Tlla ɣ Bɣdad ula tamdlt n Abu Ḥanifa mani tlla yat tḥjurt d yan ljamaɛ nns. Aslṭan n Bɣdad, Abu Saɛid Bahadur Xan, iga agllid n Tatar lli yumnn s Lislam

Here's the translation of the provided text into Tachelhit:

[Tachelhit translation begins]

Ɣ isggʷasn ns imzwura, ttyawssn tmdint s yan wasmmkti iɣudan n yan wawal ɣ Lquran, lliɣ isawal f Ljnnt. Tbna f kraḍ isggʷasn (764-768). Issmun Lmanṣur imuhandisn, imkttayn, d imawayn n tẓuri zɣ kraygat tasga n ddunit bac ad mmunn ad gn tiɣuriwin n tmdint. Ugar n 100,000 n ixddamn n lbni usind ad ẓrn tiɣuriwin; tugt nsn mmnwin tiɣraḍ bac ad bdun lbni n tmdint. Ittyaxtar wayyur n yulyuz ad ig azmz n usddi acku sin imawaln n itran, Nubxt Ahwazi d Macallah, ɣaln is ixṣṣa tmdint ad ttyabna ddaw n uzwl n izm, Leo. Ittyawssan Leo s tmssi, ar iskar taynit, zzux, d ufrruy, ula aqqan ns s Mithra.

Ɣ yan ujjdr zɣ usrs ns, tga Bɣdad yan uɣiwan n tmusni d tznniḍt. Tmdint tɣiy ar tga yan uɣiwan ur ittun n tussna, tasnijjit, taflsuft, d tɣuri, xaṣṣatan s tnqqlt n Ɛabbasiyn lli ibdan ddaw n uxllif wiss sin Al-Manṣur, tɣiy ddaw n uxllif wiss sa Al-Mamun. Tga Bayt al-Ḥikma niɣ "Taddart n Tiɣit" yat zɣ tinml ittyawssanin, tlla gis tugt n idlisn ɣ umaḍal ɣ wammas n tasut tiss tẓa. Imassann ittyawssanin lli izdin d Bɣdad ɣ uzmz ann gan gisn anqqal Ḥunayn ibn Isḥaq, amusnak al-Xwarizmi, d uflsuf al-Kindi.

**Laṣl**

**asgdl**

Tugt imqqurn n imzdaɣn n Bɣdad gan Iɛrabn n Lɛiraq. Tirbatin timẓyanin n laṣl gan Ikurdiyn Ifayliyn, Iturkman, Isuryan/Ikaldan/Isyryaqn d Warmn. Tlla ɣ tmdint ula yat trabbut tamqqrant n Wudayn, ar tt-in tḥḍarn s tɣzi imṭṭawn n Ssix.

**Ddin**

**asgdl**

*Ẓr ula: Ddin ɣ Lɛiraq*

Ittyawḥsab uṭṭun n imzdaɣn n Bɣdad s 7.22 mlyun ɣ 2015. Tga tmdint ɣ umzruy ns s tugt imzdaɣn Isunniyn, mac ɣ umzwaru n tasut tis 21, azal n 52% n imzdaɣn n tmdint gan Iciɛiyn n Lɛiraq. Ɣ umzwaru n tasut tis 21, azal n 1.5 mlyun n mddn kcmn s Bɣdad. Ar skarn Imuslmn Isunniyn 29-34% n imzdaɣn n Lɛiraq, sulnd gan tugt ɣ lɣrb d ugafa n Lɛiraq.

Tisaɣulin

[ssnfl | Snfl asagm]