Buda
Buda | |
---|---|
Tudrt | |
Talalit | Lumbinî, 1 millennium BCE |
Taɣlant | Shakya |
Tazduɣt |
Lhnd Nipal |
Tamttant | Kusinâgar, 1 millennium BCE |
Tamntilt n tmttant | isragn igamann |
Tawja | |
Babas | [[Shuddhodana]] |
Innas | [[Māyā]] |
Itahl | Yashodhara |
Arraw nns |
view
|
Aytmas d istmas |
view
|
Taqbilt | famille de Siddhartha Gautama |
Tiɣri | |
Tutlayin |
magadhi pali sanskrit |
Islmaden |
Arada Kalama Mah maudgalyana |
Inlmaden | |
Tawuri | |
Tawuri | moine bouddhiste, aflsuf, fondateur d'une religion, chef religieux, amaru, réformateur social, maître spirituel, psychiatre, psychologue d prédicateur |
Influenced by | Dipankara |
Amussu |
Noble Chemin octuple nirvāna dharma |
Taflst | |
Asgd | Tabudayt |
Iga s tidt Siddarta Gutama maccan ittyawssan s Buda, ilul ɣ usggʷas dat tlalit ɣ kra n mani ɣ uẓẓlmḍ n indya (lhnd), ɣ iffus n Nipal, ɣ wagns n yat twja tagldant, immut ɣ win 483 lliɣ dars tlla 80 n usggʷas, nttan ad igan aslmad mqqurn n usgd Abuday (niɣ d Tabudayt) ig ɣwalli as igan tirsal nns, asgd ad lli igan war akuc war takuct llan dars ɣilad mad yutin 500 n umlyun n umḍfar d tmḍfart ɣ ussutl n umaḍal.
Ism[ssnfl | Snfl asagm]
Ism n Buda iga yan wassaɣ d ikkan tutlayt Tasanskritt बुद्ध iṭṭafn anamk n "Anfrak" niɣ d "ɣwalli ifrkn issntin ad issn ma illan".
Tudrt nns[ssnfl | Snfl asagm]
Tlalit nns[ssnfl | Snfl asagm]
F kra n warratn, ilul Buda ɣ Lambini ɣ uɣaras n Kapilavatsu (Yat tɣrmt imẓẓiyn illan tama n iwtta ngr Indya d Nipal) babas Suddudana iga agllid n Cakya, innas ism as Maya.
Ur ta as tfka tudrt, twarga innas is fllas ikcm yan yilw umlil, askka nns tssn is tusi ɣ uḥlig nns. D lliɣ t tlul, tlult t id ibidd f iḍarn nns d ɣikk ann nit, yan imalas hlli tmmut innas Maya tflt inn iga igigil, imqqur ilmma dar ultmas.
Tudrt nns[ssnfl | Snfl asagm]
Izzri tudrt nns tazaykut ɣ tawant d tmaxirt, lliɣ ilkm 16 itahl d yat tgldunt ism as "Yacudara" lli rad as tfk tlalit i yan uɛyyal. Aẓlaḍ, takrrayt, tanḍṛt, aɣʷni, buhyyuf, aṭṭan, tarfafant ... ur jju tn iẓṛi akkʷ.
Ɣ utay n 29, yan wassf iffuɣ ugldun Siddarta (lli rad sul ig Buda) s bṛṛa n ibrgmmi ar ittlulluy, issuda kra n ukarru, ɣinn a ɣ nn iẓṛa yan uwssar, yan umahruc d miḍṛuṣ n yan ufgan, ɣ yat tklit hlli iẓṛa kullu ɣayad. Ukan ɣ akud ann ilmd is ur nit tgi tudrt ɣik lli tt yad itam nttan, tg kra yaḍni, issn ɣilad is d ɣ unck nna ikka ufgan ɣ tmaxirin n ddunit hati tarfafant d tmttant ad d iqqan.
Imnaggar sul d "Samana" yan umskan (zzahid) da ifln kra iṭṭaf mqqar d ɣik ann iddr ɣ tumrt. Ira Saddarta ad ig zun d ntta.
Asiggl n tidt[ssnfl | Snfl asagm]
Ɣ yan ḍyiḍ, ifl Saddarta ibrgmmi nns d ku ma iṭṭaf, iftu nn ad ig yan amskan (zzahid) s yan irim ad inru aɣjaj nns, awa yaẓum aylliɣ ifta ad immt s laẓ, ifrk ukan ilmma is d ur as irni uẓum icqqan amya ɣ unẓaẓ d tidrfit n iman nns. Iqqan d ad yaf kra n tɣarast tanammast ngr sin-ad (tamaxirt d tarfafant). Ismd ɣ umssq nns dili yat taddagt lli mi issaɣ ism n "Budi" (tin ufrak).
"Mara" iga yan iman amillus idum ar as ittazn tifrxin fulknin bac ad t iɣwu, imil yugi Saddarta ad t iḍfṛ, iqqn d alln nns afad ad gisnt ur ittmnad. Ukan lliɣ t inra, issn Saddarta mas ilkm aswir n "Nirvana" ig ɣilad, "Buda" (anfrak). Ismagl agayyu nns ad issḥḍṛ i wiyyaḍ manmk a s ilkm aswir-ad n ufrak, ad ḍfurn mddn "Dhamma" (Aslmd) nns, tidt da ittawin s tidrfit.
Iwaliwn nns[ssnfl | Snfl asagm]
Ɣid ɣi, kra n iwaliwn da inna Buda:
• iɣ trit ad tettaylalt fk ttisaɛ i kra k iẓẓiẓayn.
• Ur ta tsawlt, ajj awal nnk ad izri ɣ kṛaḍt n tiggura: is iɣʷẓan? Is ittɣawsa? Is ur ixʷcn?
• Tumrt ur jju rad tettli dar ɣwilli ur akkanin atig i ɣaylli yad ṭṭafn.
• Kra iga t ass ar daɣ tettlalat, aylli issiḥln iga t ma rad gis tskrt.
• Tanfalt ur jju tcqqi, aylli icqqan ad t igan d igiy n tnfalt.
• Afad ad tfhmt kra illan, ssurf i kra illan.
• Ad ur tsɣawalt tiɣawsiwin, kud nna rad jṛunt, rad jṛunt.
• Agayyu nnk iga yat tɣawsa idusn, kud nna t tfrnt s twngimin cwanin, rad tssnti tudrt nnk ad tettnfal.
• Iɣ dark iɛzza ixf nnk, ad ur tskart lada i wiyyaḍ.
• Tadusi ad igan asfk akkʷ yufn, lqnɛ ad igan ayda akkʷ yufn.
• Ur ar ttmnadaɣ ɣaylli yad skrɣ, ar ttmnadaɣ ɣar ɣaylli iyi iɣaman ur skrɣ.
• Ar takkat mqqar illa dark ɣar imikkuk.
• Ɣaylli ɣ tswingimt ad tgit.
• Ad tktit kra ixʷcnn iga zun d iɣ tusit kra n uẓaẓu ɣ ugayyu nnk.
• Anf i gar amudn zun d kra n yan iḥmln tudrt yanfn i uctci.