Idir

Zɣ Wikipedia
Aller à la navigation Aller à la recherche
Idir
Tudrt
Ism nns ummid El Hamid Cheriet d Ḥamid Ceryat
Talalit Larbɛa Nat Yiratn, 25 Tuber 1945
Taɣlant Dzayr
Fransa
Tagrawt n uzdar Lqbayl
Tamttant 18e arrondissement de Paris, 2 Mayyu 2020
Adɣar n uẓkka cimetière du Père-Lachaise
Grave of Idir
Tamntilt n tmttant isragn igamann (pneumopathie)
Tiɣri
Tutlayin Taqbaylit
Tafransist
Tawuri
Tawuri auteur-compositeur-interprète
Amussu anaẓuṛ musique berbère
folk
musique du monde
Imassn n uẓawan snitra
flûte
tadrbukt
Record label Wrasse Records
IMDb nm1216765
idir-officiel.fr

Idir (25 tubr 1949 - 2 mayyu 2020), (ism nns n tidt: Ḥamid Cryat) iga amarir aqbayli amaziɣ iluln ɣ usggas n 1949 ɣ udwar n At Laḥsn (tama n At Ynni) ɣ tsga n Lqbayl ɣ tmazirt n Dzayr, Iɣra taɣul n tsnakalt acku iɣil ad ixdm ɣ n usufɣ d tmguri n upitrul mac yufa-d ixf nns ɣ wannar n umarg. Ɣ usggwas n 1973 ibda abrid nns s ugacur imi ylla d imddzi n yan n tnaẓurt n umarg ɣ umaṭaf n Tqbaylit. Iɣnna-d imirn tizlit nns ittuyssan bahra ɣ umadal A Baba Inuba.

Kra isggwasn sld 1973, isufɣ-d angulis (CD) amzwaru, nna ɣ llant tuɣac izuznn mnck n tsuta: A baba Inuba, Isfra, Ssndu, Azgr, Muqlɣ, Zwitt rwitt, Cfiɣ, Azwaw, Tagrawla, rs-d a yiṭs, Tiḍri n wgdud akk d Tamacahutt n tskkurt. Ɣ usggwas n 1979, isufɣ-d aḍbsi nns wis sin : A yarrac Nnɣ. Yqqim azal n kkuz d mraw isggwasn fad ad irna aḍbsi wis krad, azwl nns : Ingmar nɣ Iṣggaḍn n Tafat (Les Chasseurs de lumière) ɣ 1993. Mac ɣ 1986, ixdem yan n leqdic igerzen, imi isnejmaɛ-d kra n warrac imecṭaḥ ɣ Franṣa, issufɣ-d did-sen yan uḍebsi iɣaman ɣ umezruy n umarg aqbayli , zund uḍebsi n A Baba Inuba. Aḍebsi iga yas s yism: Taɣribt-iw akk d tarbaɛt n warrac Tiddukla.

Ɣ 1999, Yidir isekles aḍebsi nnes wis kkuz, iwumi isemma: Timugat (Identités), nna ɣ ittekka ucennay Aqbayli Brahim Izri d unazur afransis 'Maxime Le Forestier' d wiyyaḍ zund 'Manu Chao', 'Dan Ar Braz', Gnawa, d Zebda.

Ɣ useggwas n 2002, isufɣ-d yan uḍebsi : sin igwemaḍ, yiwet n targit (Deux rives un rêve), ma ɣ 2005, isufɣ-d aḍebsi: ger tazeqqa d wakal (Entre scène et Terre). Ɣ uneggaru agi iḥka-d yakk s tugniwin amecwaris n umarg, ɣ yal tazeqqa nna ɣ yecna, ɣ kra n tmizar..

Irna-d ɣ asegwass n 2007 aḍebsi Fransa n tirmiwin (la France des couleurs)

Tawilat uzawan n Yidir[ssnfl | Snfl asagm]

Ɣ uzawan n Yidir, kigan n wallalen i iseqdac , ɣar ulamma Tajewwaqt teṭṭaf azal mqqurn i izaden af wiyyaḍ (imi Yidir yettureba-d ar yiqbayliyen). Mi yella mecṭuh, ula d netta yekkat-itt akken iwata, yuɣ lḥal d tinna i d allal amenzu s wiyes i yebda yetturar aẓawan. Aẓawan i yeggar Yidir a naf gis imesla n ugambar (tagiṭart), tajewaqt d dderbuka. Imesla n tuɣacis s teqbaylit, maca inumak-nsent d ameɣradan (n ddunit akk).

Isental n tuɣac n Yidir mgaraden, icennu af yinig -lɣerba- (ad d-nuɣal, wi' bɣyn, aɣrib), tameɣra (zwitt rwitt, azwaw, aya lxir inu, yelha wurar), cfata, aktay (cfiɣ, at zik, tagrawala), timucuha (baba-inu iba, tamacahutt n tsekkurt)... atg.

Tawila n uzawan n Yidir d icewwiqen i d-yesmektayen akal n lejdud, i-ɣ-d-iḥekkun af umezruy n yiqbayliyen akk d Tamazɣa s umata. Tuɣac n yidir ttakken-t sseglilizent ṣsura n win/tin i sent-isellen; senkarent-ed tamdanit (tujjma)ɣ wulawen. Ddeqs n tezlatin n Yidir iwumi ɛawden inaẓuren, mačči kan icennayen n Tmazɣa maca ula d iwerdanen. Ladɣa taɣuct-nni « Baba-inu ba» ɛawden-as ugar n 17 icennayen seg yal tama ɣ umaḍal.

Tadiskugṛafit[ssnfl | Snfl asagm]

1976 : A Vava Inuva (Oasis, Algérie / Pathé, France)
ṬN Azwl Tizi
1. A Vava Inuva 4:25
2. Azger 2:10
3. Cfiɣ 3:36
4. Tamacahut n tsekkurt 3:55
5. Zwit rwit 3:25
6. Muqleɣ 3:15
7. Azwaw 2:55
8. Ssendu 4:10
9. Isefra 4:05
10. Rsed ay ides 3:05
11. Tagrawla 3:05
12. Tiɣri bw-agdud 2:20
40:06
1979 : Ay arrac nneɣ (Azwaw)
ṬN Azwl Tizi
1. Muḥend nneɣ (Awah awah) 4:15
2. Acawi 3:06
3. Ay arrac nneɣ 3:16
4. Amnafeq 3:54
5. Weltma 3:04
6. Lmut 5:07
7. W'ibɣun 4:17
8. Aɣrib 3:20
9. Ḥay ḥay a mumi 3:18
10. Asif Aɛebbas 2:47
36:24
1980 : Récital à l'Olympia (Azwaw)
ṬN Azwl Tizi
1. Entrée musicale
2. Tazdayt
3. Amnafeq
4. Acawi
5. Flutes Algeriennes
6. Ameddakwel
7. Ḥay ḥay a mumi
8. Izumal
9. Cteddu-yi
1991 : A Vava Inuva (Blue Silver)
ṬN Azwl Tizi
1. A Vava Inuva 4:25
2. Isefra 3:58
3. Ssendu 3:18
4. Azger 2:25
5. Muqleɣ 3:23
6. Zwit rwit 3:34
7. Cfiɣ 3:33
8. Azwaw 3:24
9. Tagrawla 2:44
10. Tiɣri bw-agdud 2:52
11. Acawi 3:21
12. Ay arrac nneɣ 3:16
13. Cteddu-yi 4:18
14. Izumal 3:46
15. Lmut 4:49
16. W'ibɣun 3:37
17. Aɣrib 3:20
60:03
1993 : Les Chasseurs de lumière (Blue Silver)
ṬN Azwl Tizi
1. Ay a lxir inu 3:26
2. Anda yella 5:07
3. Adrar 3:48
4. Ad nuɣal 2:46
5. Snitra-w 3:16
6. Yelha wurar 3:51
7. Baba-s 3:17
8. Ageggig 4:35
9. Mimmi 4:16
10. Abeḥri tmeddit 4:31
11. Snitra-w 3:46
12. Isaltiyen (d Alan Stivell) 4:16
13. Bɣan warrac 4:44
14. Amedyaz 4:36
15. At zik 10:16
16. Twareg 4:38
71:09
1999 : Identités (Sony Music)
ṬN Azwl Tizi
1. A Vava Inuva 2 (d Karen Matheson) 4:24
2. A tulawin (d Manu Chao) 6:01
3. Un homme qui n'a pas de frère... (d Zebda) 4:13
4. Exil (D'aɣrib) (d Geoffrey Oryema) 3:47
5. Tizi Ouzou (d Maxime Le Forestier d Brahim Izri) 4:28
6. Révolution (Tagrawla 2) (d Gnawa diffusion) 4:20
7. Fable (Tamacahut 2) (d Titi Robin) 5:21
8. Illusions (Awah Awah 2) (d Dan Ar Braz d Gilles Servat) 3:26
9. Le Jour du don (Tiwizi 2) 3:57
10. Mémoires (Cfiɣ 2) 6:08
46:05
2002 : Deux rives, un rêve (Sony Music)
ṬN Azwl Tizi
1. Pourquoi cette pluie ? (iwaliwn n Jean-Jacques Goldman) 3:21
2. A Vava Inuva 2 (avec Karen Matheson) 4:24
3. Trompettes... 3:01
4. Tizi Ouzou (d Maxime Le Forestier d Brahim Izri) 4:28
5. Azwaw 3:24
6. Ssendu 3:10
7. Zwit rwit 3:36
8. Yelha wurar 3:54
9. Illusions (Awah Awah 2) (d Dan Ar Braz et Gilles Servat) 3:30
10. Tiwizi 4:25
11. Serreḥ-iyi 10:45
12. Isaltiyen (d Alan Stivell) 4:16
13. Cteddu-yi 4:18
14. Cfiɣ 3:24
59:56
2005 : Entre scènes et terre (Sony-BMG)
ṬN Azwl Tizi
1. Isefra 5:36
2. Cfiɣ 4:14
3. Ml-iyi 8:27
4. Abeḥri tmeddit 13:38
5. Ssendu 4:30
6. A Vava Inuva 3:29
7. Tizi Ouzou 4:51
8. Tamacahut 4:48
9. Cteddu-yi 7:50
10. Awah Awah 4:58
11. Pourquoi cette pluie ? (iwaliwn n Jean-Jacques Goldman) 5:48
12. Zwit rwit 8:39
76:48
2007 : La France des couleurs (Sony-BMG)
ṬN Azwl Tizi
1. Je viens de là où l'on m'aime (feat. Féfé & Leeroy) 3:57
2. La France des couleurs 3:22
3. Ce cœur venu d'ailleurs (feat. Noa) 3:43
4. Marche sur Jérusalem (feat. Akhenaton) 4:12
5. Lettre à ma fille 3:21
6. Tout ce temps (feat. Zaho) 2:42
7. Africa Taferka (feat. Tiken Jah Fakoly) 3:40
8. Retour (feat. Sinik) 3:03
9. Interlude (feat. Wallen) 0:16
10. Ya Babba (feat. Wallen) 3:49
11. Mama (feat. Danielito, Guizmo et Manu du groupe Tryo) 4:53
12. Sous le ciel de Marseille (feat. Kenza Farah) 3:40
13. Afus (feat. Kore) 2:53
14. Médailles en chocolat (feat Disiz La Peste) 3:45
15. À mon père (feat. Nâdiya) 3:32
16. Pèlerinage (feat. Oxmo Puccino) 3:18
17. D'où je viens (feat. Rim'K & Sniper) 4:07
58:13
2013 : Adrar inu
ṬN Azwl Tizi
1. Saɛid U leɛmara 3:58
2. Adrar inu 2:30
3. Tuɣac n wanẓul 4:19
4. Ccac l-lwiz 2:58
5. Tbeddel axxam 3:40
6. Ssiy tafat 3:26
7. Ibeddel zzman 3:34
8. Tajmilt i Ludwig 2:17
9. Ufiɣ 3:49
10. Targit 4:12
11. Tayemmatt 3:57
38:40
2017 : Ici et ailleurs (Sony Music, France / Izem Pro, Algérie)
ṬN Azwl Tizi
1. La corrida (s umsni d Francis Cabrel) 5:33
2. Les larmes de leurs pères (s umsni d Patrick Bruel) 5:25
3. On The Road Again (s umsni d Bernard Lavilliers) 3:10
4. La bohème (s umsni d Charles Aznavour) 5:09
5. Né quelque part (s umsni d Maxime Le Forestier) 3:54
6. L'hymne de ṬNs campagnes (s umsni d Tryo) 3:04
7. Les matins d'hiver (s umsni d Gérard LeṬNrman) 3:43
8. Jardin d'hiver (s umsni d Henri Salvador) 2:52
9. Avancer (s umsni d Grand Corps Malade) 3:55
10. Lettre à ma fille (s umsni d Tanina) 4:08
11. Imettawen n imezwura (Les larmes de leurs pères) 5:25
12. La bohème (Tunɣilt Taqbaylit) 4:13
13. Takurida 5:49
56:2

Compositions[ssnfl | Snfl asagm]

1986 : Taddart-iw (Chorale Tiddukla)
ṬN Azwl Tizi
1. Taddart-iw
2. Aman yeddren
3. Aԑeqqa n yired
4. Tamurt n targit
5. Amɣar
6. Taɣribt-iw
7. Itran, tiziri
8. Tiziri yulin
9. Amɣar
10. Taɣribt-iw
1987 : Ml-iyi (D 3ali Tiddukla)
ṬN Azwl Tizi
1. Ml-iyi
2. Ufiɣ tamɣart
3. A yemma
4. A macahu
5. Ml-iyi (S imassn)
6. Ziri ziri
7. Afrux
8. Ufiɣ tamɣart (instrumental)
9. Afus ay arrac

Tamakkast[ssnfl | Snfl asagm]

ɣ wass n 2 mayyu 2020 ɣef 21:30 ɣ usganfu n Bichat-Claude-Bernard i d-yezgan di Paris yemmut Yidir ɣ waddar (leɛmeṛ) n 70 n iseggasen

Imniren[ssnfl | Snfl asagm]


Tamselyut, Iseddagen & Izdayen Iberraniyen[ssnfl | Snfl asagm]

Isaɣuln[ssnfl | Snfl asagm]