Tanttamt n Ugadir (1991)

Zɣ Wikipedia
Aller à la navigation Aller à la recherche

Tanttamt n Ugadir nɣ d Tanttamt f Tutlayt d Tdlsa Timaziɣin ɣ Lmɣrib (s tɛṛabt: ميثاق أكاديرميثاق حول اللغة والثقافة الأمازيغيتين بالمغرب) tga yan warra nna snflulnt sḍist tnsmunin zɣ umussu amaziɣ ɣ usggʷas n 1991 afad ad allnt tutriwin nnsnt i tnbaḍt n Lmɣrib ɣ mad izdin d Tmaziɣt.[1]

Tumayt[ssnfl | Snfl asagm]

Tazwurt:[ssnfl | Snfl asagm]

Tddr tutlayt d tdlsa tamaziɣt yan waddad ur imsasan ɣ tgiriwin ad s usrag n waddad nnsnt nna iddrn ɣ tama, ilin tugtt n isragn yaḍnin ɣ iswirn nfalalnin. Ukan acku tga tutlayt d tdlsa timaziɣin sg jaj n tumayt n tmagit tamɣribit, iqqan d ad fllas ittuswuri afad ad tbuɣlu, tawuri ad tlla xf ku yan gitnɣ. ɣ umnid ad llant kra n tsntayin n tugtt n tmsmunin nna istawhmman s tutlayt d tdlsa tamaziɣt,slawan akkʷ lliɣ uwsnt g usnmala n tsutlt tiss kkuẓt n tsdawit n unbdu g ugadir. (29 Yulyuz - 6 ɣuct 1991) azzugz d uzmmem xf tnttamt xf tutlayt d tussna timaziɣin g lmɣrib nna igan yat tyafut n umyawas gr tugtt n imstggarn iɣiy ad ig yan usnti amattay n usku n yat tdlsa tanamurt igan tadimuqṛaṭit ɣ tmurt nnɣ.

Tamagit tadlsant tamɣribit: tamunt ɣ umzaray.[ssnfl | Snfl asagm]

Tẓli tmagit n tdlsa tamɣribit s yat tlɣa tamassant s tumliyin ad:

  • Iga umzruy n lmɣrib azayku nna iskan xf tdlsa d tɣrma tamaziɣt ɣ mad ittggan uggar n 50 n tasut, sg mad illan ɣ idrizn iqqbuṛn.
  • Tilit n tdlsa d tussna taɛṛabt ɣ lmɣrib zun d yan ugzzum nna yiwsn g tmagit tadlsant tamɣribit.
  • Ammrks n tdlsa tamaziɣt d tdlsiwin yaḍn nna d udfnin bla as ttukkas tuẓlayt nns d usmsasa gras d tussniwin nns tigʷnsanin.

S mk ad as tamu tdlsa tamɣribit kull mag llant tfras n tmaziɣt d tɛṛabt ula afriqi d uɣzuran ,imnadn ad ur nɣi ad nini mas gan yan uskkin bla nzli imnadn ann yaḍni. Ar akkʷ fssin imnadn ad g tutlayt d uswingm d tmyurin d trsal n tɣrma ɣ mad izlin s wanaw n usku d tẓuṛiwin d tskla d iskkinn yaḍnin nna imunn ɣ tudrt n ufgan amɣribi.

Tadlsa tamaziɣt :[ssnfl | Snfl asagm]

Tga tdlsa tamaziɣt yat tɣrma tazaykut nna ibuɣlan ɣ tmuṛt n lmɣrib, tg awd yat tmatart tadslant taɣrmant i tudmawant tamɣribit nna mu ɛddan imnadn nns.Tfrg ukan sul tuẓlayin nns tinimanin mqqar aylli d fllas yudfn ɣ tussniwin yadn. Mk lli bdda gis llant tfras n tsulant nns ,sg gisnt amsasa n ifrḍisn nns ,d umyas n tzdayt nns gr as d tussniwin nna dis izdin ma ad ur as ikkis tifras nna s tẓli slawan akkʷ lliɣ ad gis ttasi aynna s tsɣawsa ar srsn ttsmad iɣiwsn nns ,ma ann ad stt yujjan ad tg yat tussna ibuɣlan, slawan akkʷ mas tskr tugtt n twwuriwin bahra buɣlanin i tussniwin nna as yazḍn. Zund akkʷ tussniwin tigraɣlanin ,tussna tamaziɣt ar yakka yat tuẓlayt i bab nns,mk lli ttbuɣlu s islganen iwnnaḍann nna ɣ ttddrnt tussniwin ddrnin. Ar ttyasay sg tutlayt tamaziɣt d tdlsa d tẓuṛiwin.

Tutlayt tamaziɣt:[ssnfl | Snfl asagm]

Tga tutlayt tamaziɣt yat tutlayt taqqbuṛt g izzlmḍ n ifriqya. Akud nns iga mad izrin smmu mraw n tasut tuzzr tutlayt ad ɣ yat trakalt nna izrin smmus id mlyun kilumiṭṛ amkṛaḍ, slawan akkʷ mas tlla ɣ iwtta n misṛ d libya ar tigzirin tiknariyyin, d iffus n il amllal anammas ar mali d nnijir ɣ ifriqya, mk lli nssn masd agdud iggutn nna tt isawaln illa ɣ lmɣrib, tg yat tutlayt nna immalan tamagit n imɣribin kull, tg yan usatur amaddud g igr nnsn adslan d unamun, nttat ad issnfaln asyafa nnsn amunan ar tskar tiwwuriwin bahra nflnin ɣ tudmawant nnsn tamaddudt, tg talli ɣ d ilal umussu adlsan amaziɣ ar ɣila. Ad nrnu i ma ad mas tga tutlayt tamaziɣt yan unmala n umnyalkamn ibiddn xf ixf nns, nna d dar ifṛḍisn imyanawn nna ganin imassann nna ittawssann ɣ usmal n tutlayin n umaḍal, mac lliɣ darnɣ ur tlli tutlayt tanawayt ɣ iɣawasn n usslmd d igran yaḍn n tdlsa d win tmhliwin d tdamsa tamaddudt,issidrus atig nns ɣ ugadaz, km lli tt gis ur ttawin imstggarn nna nbbdnin, d ur as ttuskarn insatn gr isnfaṛn isrtann d idmsann ula isgmann, slawann akkʷ lliɣ ttukkas d uras trar tɣḍft g igran n usgmi d tdlsa tamaddudt, anmala nns ur bahra imsasa slawann akkʷ lliɣ llan itsn n imukrisn n umyawad gr willi sis sawalnin ɣ idɣarn nna bahra uzzrnin, ma ad ad iskrn tugtt n ibkkaḍ imaddudng tutlayt tamaziɣt s umata. Mk nna iga lḥal i tutlayin nna mu iga waddad nnsnt zun d tutlayt tamaziɣt.

Addad n tutlayt d tdlsa timaziɣin :[ssnfl | Snfl asagm]

Mqqar akkʷ ifaw aynna ittawnnan ɣ mad izrin,slawan akkʷ atig n uskkin adlsan d utlayan amaziɣ ɣ tudmawant tadlsant tamɣribit,mac tidt nnaɣ tddr tutlayt d tdlsa tamaziɣt ɣ tmazirt nnɣ ur bahra imsasa waddad nnsnt ,rad nini mas tt gis ur iwin imstggarn d tmhliwin d tmrsalin timaddudin d tusligin n ɣil ad:

gan iḍṛiṣn n uskkir n usinag anamur n tzrawin d irzzutn f tmaziɣt ɣar iwnnan ,s usra ɣ lliɣ nn ur tgi awd yat tsga tizmmar afad ad tnzɣ f uzrf ad tssfaɣt id s ubaraz. Bla kra n tsntayin ,ur tlli tutlayt d tdlsa tamaziɣt g iɣawasn idlsann n ikabaṛn isrtann nna ittfssasn ɣ mad iẓlin s tumant ad ɣ ugnsu n tmagit tanamurt ɣ igr adlsan d usgman. Awd ahiln n tmrsalin n usslmd amatay ur aɣ ttrar taɣdft s tutlayt d tdlsa tamaziɣt,s mklli srs stawhmmant tsdawitin d wammasn ikadimin n tmuṛa n bṛṛa. Addad ad nna ttidir tutlayt d tussna tamaziɣt iwrri s tugtt n isragn gisn mad iẓlin s islgann d mad iẓlin d tdmsa tanamunt.

  1. G mad iẓlin s uswir uzrif, mqqar iga Lmɣrib yan zɣ tmizar da ssgmḍnin f tmyaqqanin tigraɣlanin tidslanin nna ittḍmann izrfan isnilsann d idlsann n imadann bla asnuḥyu, d mqqar tga tilit n tmaziɣt yat tɣawsa f ur tlli tnmmzrayt, wala tlla f is tga yan yisgr adslan n tmagit tanamurt, isul ur illi kra n wuḍris amaddud nna issididn ayad.
  2. G uswir asrtan, uwin istayn d isizwarn nna skrnt tnmalayin tisrtanin lliɣ tumẓ tmazirt tasimant, ddaw wuduz n tirat n tuṣka n uwank anamur anammas, s unxxl d tutlayt d tdlsa tamaziɣt, ig uwttas nns aẓlag d usnɣubu n tẓlayin d imzarayn i ubɣur n tmẓla n tẓryunt (الأحادية) lli yadda igan ansmussu asilan n umussu anamur d imzazn n ikabaṛn d imzazn isalafiyn. Ar daɣ tsdikin tsrtit tasnislt d tadlsant ɣar f snat tisktiwin (dimensions), taɛṛabt d tnslmt, tssgzlt g kigan n tkkal ɣ tskta taɛṛabt waḥdu tt, tnxxl izrfan isnilsann d izrfann n imɣribiyen ganin imssiwln s tmaziɣt.
  3. G uswir Amunan-Adlsan, tmun tussra n ufara d istayn isrtann, yagur d ufara ɣar i usɣlla ɣ izmaz n istayn d imiɣn xf unbaḍ, ayad akkʷ isslkm s ushmmc n yidɣarn ifarann ɣ yat tsga, d usbuɣlu n tmdinin ɣ tsga yaḍn, yili aya ɣd nttan yan gar iḍis f waddad nns adamsan d udlsan.
Tinsmunin da isnin f Tnttamt:[ssnfl | Snfl asagm]
  • Tansmunt n Ugraw n Lmɣrib ɣ Usiggl d Usnifl n twssna - Ṛṛbaḍ
  • Tansmunt n Tsdawit n Unbdu - Agadir
  • Tansmunt Tamaynut - Ṛṛbaḍ
  • Tansmunt Tadlsant Ɣris (Tilelli) - Gʷlmima
  • Tansmunt Ilmas - Nnaḍur
  • Tansmunt Tadlsant n Sus - Tigmmi mllult

Tisuɣal[ssnfl | Snfl asagm]

  1. "Maroc: Charte d'Agadir, 1991". https://www.axl.cefan.ulaval.ca/afrique/maroc-charte_agadir-1991.htm.