Taysi nnɣ tarakmamt addur ur ilin iwtta

illa  g  tgldit  n  lmɣrib  yat  taysi  tadlsant, tarakmamt  inmnawayn, iga  akkʷ  timitar, imiẓṛitn  n  ussfugl, d  tmyurin  immaln  aẓuṛ  d  isaɣuln  n  taysi  ad  d  isagʷmn  nns.

taysi  ad  s  umuddir  nns  iẓlin  isuln  g  kra  iga  tt  azmz  d  udɣar, izdin  kra  n  tikkal  d  umiyn,  d  uzdduy  nns  akd  imiẓṛitn  ilan  tirsal  g  tmskirin  tinamunin, tsul  i  wanna  iran  ad  as  issakud  g  isnfluln  isliẓiṛn , d  isarutn  untimn,  lli  ismkilin  tumant  gr  tumanin  ggutnin  nttafa  g  tdlsa  tarakmamt  g  lmɣrib.

fkant  tnmmalin  tigldanin  timatayin  yat  tawit  iẓlin  i  taysi  tadlsant  tarakmamt,  ḥma  ad  as  ittwafka   atig  mqqurn, i  ufrag  n  ibaynutn  n  tdlsa  tamɣribit  tamaziɣt  d  uzdduy  nns  akd  tisaɣulin  nns, d  tmskirin  nns,  g  tmdyazt  d  inccadn  d  imdyazn, akd  umarg  d  ṛṛwayṣ  d  uḥwac  d  ismgan, d  usnulf  n  tudrt  s  urrkz  agrawan  issiwiln  xf  tumrt, tafsut, tayri, tanaka, asyfa  s  iman,  d  ussiwl  xf  waddur  amaziɣ  g  tmɣriwin  d  tfugliwin, asmrg  s  tudrt  g  twlaft  nns  bahra  iẓiln, alli  inzzin  akd  ca  n  tmskirin  nns  d  imiẓṛitn  n  usfuglu  aɛṛab  illan  g  tsaɣulin  nniḍn, d  ca  n  tmyurin  nniḍn  zund  tagnawit, ɛisawa, taẓuṛi  n  umlḥun, d  uẓwan  awndalus,  d  lḥlqt  d  umallas.

tbɣur  tgldit  n  lmɣrib  s  taysi  tadlsant  tarakmamt  tanmnawayt  ilan  iẓuṛan  f  umzruy, imun  g  tmazirt  n  lmɣrib  yan  uḥṭṭu  iggutn  g  twila  n  ussiwl  aẓuṛan  d  taysin  nna  immaln  accar  gr  taysi  tadlsant  tarakmamt  ad  nini  tamagit  tanamurt.

tga  tgldit  n  lmɣrib  yan  umdya  n  ugrbrid  i  taysa  d  wayda  d  tẓlayin  tidlsanin  d  tutlayin  nna  ittwaskarn  s  umyaɣ  n  akkʷ  ifdirsn  iwɛṛabn  d  iwslamn  d  unzrufn  d  iwfriqn  d  iwandalusn  d  udayn  d  inammasn, yujja  unmnaway  ad  adlsan  yunisku  ad  as  tfk  yan  uzwl  i  usmdya  n  taysa  tarakmamt.

ar  dɣi, illa  g  lmɣrib  12  n  ufrdis  g  tlgamt  n  yunisku  i  taysi  tarakmamt, sgisn  asayrar  adlsan  n  usarag  n  jamɛ  lfna, anmuggar  n  ṭanṭan ( ittwakcm  2008) , asmstɣ lli  igan  yat  taysi  tanafgant  iddrn ( ittwakcm 2010) , anmuggar  n  urdlim   g  ṣfṛu  ( 2012),  argan  d  tsmkirin  sis  iẓlin ( 2014) , iẓnagn  d  tussiniwin  d  ifuksn  d  tmyurin  d  tmskirin  sis  iẓlin, taysi  n  tgnawit ( 2019), tussniwin  d  tmskirin  iẓlin  s  usyfu  d  usumr  n  ksksu ( ittwakcm 2020) ,  ttburida  d  tirra  tawɛṛabt  nna  ikcmn  2021.

awd arkz n ‘taskiwin’, arkz  anmnɣi  n  imaziɣn  n  waṭlaṣ  amqqran  n  utram ,  nna  ikcmn  asggʷas  n  2017  am  taysi  tanafgant  tarakmamt nna  s  d  iqqan  ad  ittwaḥḍu  g  uɣawl.

ikcm  awd  ubruɣ  amɣribi  g  tlgamt  n  taysi  tadlsant   tarakmamt  n  tmaddast  n  tmtta  imunn  i  usgmi  d  tmassanin  d  tdlsa ( yunisku) , am  afrdis  amaynu  ittusadfn  i  tglamt  n  wansatn  lli  s  iẓḍaṛ  lmɣrib  ad  t  izmmim. talgamt  ad  urta  tsmd,  rad  sul  sis  ttwadfnt  tɣawsiwin  nniḍn  slawantt  ig  nẓṛa  abɣr  d  unmnaway  n  tiẓiḍḍaṛ  n  tmazirt  nnɣ  g  taysi  tarakmamt  gis  illan.

 

da  ittili  usgdz  akalan  s  ugzd  n  mad  ɣurnɣ  n  uytli  akmam  d  arakmam,  ur  d  s  usgmi  d  tasit  n  mad  ṭṭfn  wiyyaḍ  d  usbzzizz  nns  xf  wamun, ira  gitnɣ  usgdz  ad  nissan  mas  ttwassnn   igran  nnɣ  g  imkunn  nna  idrus  is  ttwaẓṛan, ḥma  ad  gn  timitar  d  iqqan  ad  sgdzn  ttwassannt  g  igran  ikalann, ad  sisn  yack  umaḍal  iẓṛ  tn  yaf  tn  am  taysi  tanfgant  iɣudan, ur  llin imkunn  nnɣ  ass  a  amr  g  idɣarn  g  llan  imaziɣn, nsiṭṭn  gis  timrawin, nfk  i  ugzzum  amzwaru 8  ibaynutn, gan :

1- tadlsa  n  wargan :

ur  tgi  taddagt  n  wargan  ɣas  yat  taddagt  idrusn  yujjan  sus  azdduɣ  nns, ur  d  ɣas  azatim  ittwassann  g  ugmmuḍ  ula  atram  g  tiram  d  tsnmalin  n  usfalki, maca  tga  tadlsa  isnulfan  azatim  n  wurɣ, azatim  n  wargan, maṛṛa  n  tguriwin  izdin  d  wargan  gant  asnflul  adɣran  amaziɣ  amzdag, zdint  akdis  timyurin  d  unagraw  iɣudan, awd  adɣar  nns  amaddur  iga anmnaway abyuluji  iẓlin  ismunn  anawn  n  ibxxuyn  d  imudar.

tga  taddagt  n  wargan  taddagt  tamyiwnt  g  umaḍal  nna  yumẓn  3  tusnitin  tigraɣalin : g  umzwaru  am  timḥḍit  tagraɣlant ,   tiss snat  asissn  s  tdlsa  nns  d  mad  dids  imunn  g  wafulki  n  taysi  tarakmamt  tamaḍlant, tiss kṛaḍt  asfuglu  nns  s  uẓlay  n  10  mayyu  g  kra  igat  asggʷas  am  ass  amaḍlan  ( timtta  imunn)

2- tinuma  n  igidar igrawann  ganin  akkʷ  izaykutn  g  umzruy

d  tanafut  tasusit,  illan  bahra  g  idurar  n  waṭlaṣ  amẓẓyan, tettwaɣcd, tettu, tettyakar.  ɣurs  taska  d  utwal  iẓiln, tlla  tasutin  a  ad,  yili  ɣurs  awd  tazzulin  ggitnin  g  uḍuf  d  uḥṭṭu  d  imnɣin  d  uswuddu  d  usgudr. tga  tamntilt  nna  yujjan  tiwsitin  ad  zdɣnt  qqimnt  mrniwint , ttwasrasn  i  igudar  ca  n  tnumitin  d  izrfan   ilan  assuds  d  tdimuqṛaṭit, tssuti  s  izrfan  nns  d  tnumitin  igran  isusin,  tiws  xf  ufsr  d  ubṭṭu  n  twisi  d  tdimuqṛaṭit  d  tdlsa  g  tsutin  izrin.

3- tadlsa  n  tmḥḍit  n  lɣranga  tamjjuḍt

ism  as  awd  lkriɛa  d  tutlayt  tadɣrant,  d  ‘ ibis’  s  tutlayt  tafṛanṣiṣt, acku  idrus yili  ɣurs  yan  watig  mqqurn, yafuḍ  g  umaḍal  amr  sus,  slawantt  g  tamri  d  ddwira  d  sidi  bulfḍayl,  gan  600  n  ugḍiḍ, ittwasdiddin  s  wafuḍ, da  sis  ttackan  imallayn  sg  tmizar  ḥma  ad  t  ẓṛn, ḥma  ad  ittwaḥḍu, tettwaska  as  yat  tmḥḍit  g  sus  masst,  tga  sg  tmḥḍitin  mqqurnin  g  lmɣrib,  tumẓ  sg unafar  n  wasif  n  sus  g  inzggan  ar  aglu  g  tznit,  tlla  g  udɣar  ad  yat  tdlsa  d yat  taysi  inmnawayn  nna  idrusn  is  tlla  g  mani  yaḍn.

4- anmuggar  n  taddagt  n  ujgal  g  ayt ḥmd

tga  yat  taddagt  illan  ɣas  g  lmɣrib  d  laṣbbalmaṣ , g  lmɣrib  tlla  ɣas  g  sus  g  tawsit n  ayt ḥmd, tga  yat  taddagt  n  tfust  n  tdrasinant, da  ttusmrasn  ifggagn  nns  g  uswdf  n  tzizwa,  tettwasdidi  s  wafuḍ, ufan  tt  ibṛṛanin  tg  dɣi  tamatart  n  tmnaḍt,  da  as  ittuskar  anmuggar  ku  asggʷas, mmaɣn  imzdaɣn  ad  fllas  frgn  minzi  tiws  g  usgdz  akalan  n  tmazirt  nnsn, tiws  awd  g  usku  n  tuṣkiwin  isnbgayn  imallayn  ibṛṛanin,  tg  dɣi  yan  ufrdis  adslan  n  ungraw  n  tawsit  n  tgrawt  n  ayt  ḥmad.

5- anagraw  n  taddart  n  ugrram,  taddart  n  tzzwa  mqqurn  g  iẓẓlmḍ  n  ifriqqya :

tga  taddart  n  ugrram  n  ugadir  n  tammnt, tga  taddart  mqqurn  n  tzzwa  g  umaḍal,  da  gis  tettusyafa  tammnt  n  tzuknnit, lli  ittwassann  g  tmnaḍt, tammnt  tamyuft  g  sus  d  lmɣrib, ɣurs  yan  unagraw  iẓlin  ig  yan  ugzzum  adslan  g  tmnaḍt,  ttwasrasn  as  kra  n  tmyurin  am  ayafu  amzwaru   rad  ittwafka  takuti  i  imḥḍaṛn  n  tinml  tazaykut  g  tmnaḍt,  agʷrram  awmṛabṭ  ad  izwarn  iska  tt, ttun  tt  dɣi, awd  taɣart  tujja  tt  ad  yurri  waddur  nns.

6- anmuggar  n  lalla  taɛllat, agraw  amqran  n wid  iḥsan  lqṛan

tamɣart  s  tmiḍi  n  urgaz, tamɣart  talqqit  d  tmhiwct, da  ittuskar  agraw  amaḍlan  i  wid  iḥsan  kqran  s  tmlda  n  ukttuy  n  tmattant  nns, tiws  g  tudrt  nns  g  ufsr  n  tmassant  d  ulmmud  s  ussẓṛf  n  imḥḍaṛn, ar  asn  takka  utci  d  inna  s  sɣawsan, llig  tmmut  s  40  n  usggʷas  ,  s  usufu  n  yiman  nns  ittwaskar  as  agraw  amqqran  akkʷ  g  umaḍal  n  wid  iḥsan  lqran, gr  mraw  ifḍn  ar  smmus  d  mraw  ifḍn  n  wid  iḥsan  lqran  da  nn  ttmunn  g  unmuggar  nns  asgʷsan  ittilin  g  wammas  n  maṛṣ  n  ku  asggʷas, agraw  ikka  200  n  usggʷas  ,  idra  gis  uggar  n  160  n  tinml  tazaykut  nna  nn  ittackan  g  akkʷ  tmdinin  timɣribin.

7- tifilin  tisusin

gant  tfilin  n  sus  abaynu  ur  ilin  atig, ddrnt  d  tmrniwt  n  imassn  n  tirra, tmmatti  sg  tirra  g  ifggagn  n  waddagn  ar  tifrtin  ittwaḥḍan  g  ugʷns  n  iɣanimn, ar  idlisn  ittyaran, maṛṛa  nnsnt  ɣudant  g  tirra  d  tbridt  n  ulssi  d  tutlayin  n  tirra  gr  tɛṛabt  d  tmaziɣt  d  tɛibrit  d  isntal  d  twilawin  d  ikʷlan, ttyakarnt  ijjlu  kra  digsnt,  llant  g  isalayn   d  tsdlisin  n  ayt  ugmmuḍ d tsdlisin  tusligin  d  tmatayin  g  lmɣrib,  gis  g  tzwir  ɣas  ilugann  issudusn  amun  d  middn, zund  tinumitin  d  tmyurin   n  uswuddu  n  igudar  igrawann  d  ubṭṭu  n  waman  d  uswuddu  n  igran  n   tmgra  d  tiyssa,  allig  tlkm  tussniwin  d  tẓuṛiwin.

8- tinmal  tizaykutin

gant  tinmal  tizaykutin  g  sus  asila  n  wamun  d  trlst  n  tuwsit,  ammas  n  tmassant  d  tẓuṛiwin  d  usgmi  d  tigurrmt  d  tmhiwct  ussan  n  ufra, gnt  ammas  asrdas   i  tmaɣt  ussan  n  imnɣi,  tg  awd  timzgida  d  tsdawit  d  tmuzrt  tasrdast, dars  yan  uswir  mqqurn  g  ulmmud, da  gis  aqqran  ḥsun  tussunt d  tussna  d  tskla, ilint  digs  tinmal  iẓlin  s  yan  wanaw  n  tussunt  d  tskla  d  tmdyazt  d  uẓyaṛ, ɣurs  azdday  d  unagraw  idus,  da  ttiwznt  tuwsitin  xf  ussẓrf  nns  s  utci  d  tissi  ku  asggʷas  s   tkutin  d   isfka  ,  digs  taysa  d  tdlsa  d taska  iẓiln.