Timskarin n ubuy

Zɣ Wikipedia
Aller à la navigation Aller à la recherche
Afgan sg umuttuy animan ar amuttuy awngim
Tamɣart tamaziɣt, yat g tnbdadin n tmyurin d tmskar tizaykutin
Tamɣart tamaziɣt, yat g tnbdadin n tmyurin d tmskar tizaykutin
timskarin n ubuy
taffugla n litihal dar imaziʏn n sus

Tga tusna n ku amun,yan usatig amqran g tmagit tadlsant n wamun ad, mk lli tga yan uzwl s tfilawt lli istizan tafgga taɣrmant d tdlsant nns. Aylli yakkan yan umggrgs i tayssi tukmamt d tarkmamt. tizi lli g tga tayssi tadlsant slawan tt tingmi tamdnant, yan igr ifsan ayawan, isɣawsa s tugtt n usnubbc d urzzu afadd ad izzugz kra n tifawt f umttul ad, lli iktarn s tugtt n tmskarin bahra ur ifawn. timskarin ad sɣawsant s usfsi d usfru, ma ad ikka d tazdayt lli illan gr ufgan d tmyurin nns. ḍaṛat n mad tssa tayssi tadlsant tiẓlayin nns g wamun adɣran lli g iddr. ma ad ad igan asrag aylli g as isnflul uwingm amdnan tg yat tɣuni tanimant lli izdin gr tissumsa n iɣrfan d tmyurin nns dg umzruy ar ass ad.

G tsga ad ar nn ntettafa tugt n insayn lli igan yat tfult g tfulin n tayssi tadlsant tarkmamt, slawan tt lli g iga udaw amnsay yan urmmus d yan inaw iẓlin s tɣuriwin tuntṛubbulujyyin. swwurin tugtt n imrzutn d imssɣratn f urmmus n tiriwt ad, ad git sflun tantla n tsɣunt tanamunt, d twingimt, d tdlsant, d wammak n imnsayn lli iskar ufgan ar as sslmadnt tamamkt tagʷmanit i tussna n wamun, ma ad aɣ ittaru kra n isqsitn zund,mad igan insayn? man timyurin timnsayin nskar g tmskar n ubuy? d mad igan taslit unẓaṛ d umiṭuluji nns?

Ig nsɣzn asisn n msmun awal n ṛubiṛ amẓyan (petit robert), gan t tmnsay tugt n tffugliwin lli ittyawskarn g dar uɣrf,anaw ad n tffugliwin nẓḍaṛ ad fllasn t nini mas gant yan usuds azayku i imussutn ad[1]. iddɣ kra n " wallas d tsulant n ilugan lli iswrn timyurin ad bac ad bdda sulnt tmsirin timunanin, d tmitulujin lli d yufa"[2] Cakir Salim ntta ar ittini mas gant kra n "tiṛwin d twwuriwin tizaykutin, darsnt tazdayt d usgd d tḥrgi, tgli tnumi isragn nns, slawan tt lli g d tffɣ g iẓẓi n tudrt n uɣrf amskar nns acku ar tɣaln imzwura mas d timskirin ad ar sdgint ikucn d udwas"[3].

Nẓḍaṛ ad nini mas d timskarin ad gant yan wanaw n usuds d tmyurin lli ittilin g kra n tffugliwin afad add rarn yan wakud azayku ur ifawn, isɣawsa sul s tugt n ufasr d usfru lli yakkan tifawin f tasult n yat tmsirt tamunant ityawssan ar t ssuɣlnt kra n tmskirin timsɣlfin dar iɣrfan nns, aya nn af ar t ltettafa ar ittals g tmyurin d tfugliwin.

Timskarin n ubuy[ssnfl | Snfl asagm]

Tga tumant tasgdant yat g tumanin tidlsanin d tsɣanin lli bdda imunn d ufgan sg tizwiri n tilit nns,ad ur nttu masd afgan is iga amɣnaw amusnaw unigl, s yat twal, amgal n imɣnaw aḍnin, aylli t isslkmn ad isnflul g tudrt, aylli yujjan afgan ad ar isaka isqsitn n tilit g unnli ns yiri ad irms tilit d ugama lli g iddr,macc afad ad irms tilit d ugama lli g iddr, macc afad ad yaf ufgan ad timrarutin i isqsitn nns. iṣka tungint nns s tugtt n tmskirin d insayn, lli g nn isgudi tirmiwin nns tinccinin nns, d tinimanin nns, mk lli innuṛẓm f tirmiwinn wiyyaḍ d usgd nnsn. ma ad ad imsasan d lmɣrib ula timizar n iẓẓlmḍ n ifriqya s umatta, isayrurn ad lli dar yan usbɣr g mad iẓlin s tmskar d tmyurin iggudin sg tasutin n umzruy g dar wamann ad.

Tlla tmust ad yat tilalat istawhmman g tsilalt n uswingm asgdan dar imzdaɣn n lmɣrib, aylli nn nẓṛṛa g tugt n tmyurin nnsn zun d timyurin n ubuy lli iga n sg tmẓlitin tidlsanin lli d urunt tasutin n uzmz amunan lli g ittyafa mas d imɣribiyn darsn yat tzdayt idusn d tayssi tamadnant taqburt n id tima nnsn imaziɣn. Ma ann as nẓḍaṛ ad t nini f tmskarin n ubuy yat g tmzlayin n tussna nnɣ lli mu izri uẓuṛ nns tasutin, aylli itrran awingm n imɣribiyn ad imṣawaḍ d tfras tigamanin d tnnumɣrt nns.

Aylli isddid Muḥmmad Usus g udlis nns Kukra g tusna tamaziɣt lli g inna mas d gant tmskarin d insayn d twila n usfuẓr lli sul iddrn ar ass ad kra n isagurn n twalit n ufgan azayku[4] aylli g tt nn kkan imaziɣn izaykutn ar skuḍan tafukt d wayyur d takat d kra n imudar, ṣkun as isumɣa fulkinin mklli flsn s uḥrgi d tdusi nns s yat tɣarast izwarn afls s tilit n ikucn dar ufgan afriqi s umatta.

Gant tmskarin tuḥrgin mad d izwarn s unli n ufgan ur ta issn issaɣn n wakuc, aylli yujjan afgan ad ar isiggil timskarin mad itmunn d ussnfl n tudrt nns. Timskarin n ubuy gant yan wanaw n tmyurin iddrn g tffugiwin n ubuy lli g ar izzgar ufgan yat tfrkt g tudrt nns af ad ad izri s tayyaḍ, zun d timskarin n utrrf d tin irw, d littihal d tmttant. Mk lli inna Fan Ganab "ar izray g kṛaḍ izmaz, amzwaru iga t uzmz n tstut, wissin iga t uzmz n ussizwir, d umggaru iga t uzmz amrgal, mklli nẓḍaṛ ad as nssaɣ angiri ngr uzmz izwir s wad t iḍfaṛn, nɣd alkam n waddad amaynu", tifrkiwin ad ur akkʷ zraynt s tmskarin g ugns n kra n tffugliwin.[5]

Timskarin n irw[ssnfl | Snfl asagm]

Akud nna d tlul tazzant dar imaziɣn, ar sffuglun s ugudi n tɣarasin, iḥwacn d tmyurin d tugt n tmskarin, ar tettili yat tffugla mqqurn wiss sa ussan, ar gis qqrsn i izimmr nɣd akkʷ mnnaw izammarn, ar d ttasin kra n ixsan nns ar tn mṭṭln g ddu wakal, afad ad yaws maya nn i ixsan n tazzant g ddu tmrniwt d udwas, amma tifyyi nttat ar tt ssnwan d tammnt bac ad timim tazzant, ass ann nit ar tbbin yat tkyuḍt g wazzar n tazzant ar tstaln takyuḍt ad unck nna tstl ar ittgga tarragin n urɣ, mklli isffuglu iẓẓlmḍ n lmɣrib s yat tɣarast yaḍn.

Ḍaṛat n tɣrsi ar mṭṭln kra g tixsi g wakal, amma kra n usunn ar ssnwan ṛṛba amnid n txsi ur ar t sngaran d ixsan agzzum ad ar t cttan imarawn, agln ilmmad ixsan nns g tduli n tgmmi, amma agayyu n tixsi d ilm nns gan taɣamt n tmssarut, amma g mad iẓlin s usgurm, ar ffaln yan kṛaṭṭ tkuṭṭaṣ yat g umnid n ugayu, d snat g tsggʷin taffugla yad n usgrm tusi tugtt d tmatarin izdin d usɣn amzwaru n wamun nnɣ, ma ann af tga taffugla tafuẓaṛt,ar git skarnt id matsn n tazzanin tilḥrzin, ar ttyigiln t g imggṛaḍ nɣd tifassin n tazzant bac ad tn tari g gar tiṭṭ,ḍaṛat n mad d ifaɣ g usirw amḥraz n mas, s tudrt lli g illa mad ifulkin d mad ihrcn, ma ann af d iqqan ad yarud iɣus ibxxr s kra n iḥclafn, msln tafgga nns s lḥnna irksn d tglay fad ad as sgurmmn, agln ilmmad takyuḍt nns g uzqqur n taddagt inaẓn i tgmm nnsn. Amma g kra n tsggwin aḍn kra n tkaḍuṛin g twingmt tamdnant ma ann af ar d tggan tisnt g ddu ils n tfaska, ma ann akkʷ ar ittaws i tazzant ad izgr yat tfrkt g tudrt nns.

ⵜⴰⵙⴽⵔⴰ ⴷⴰⵔ ⵉⵣⴰⵢⴽⵓⵜⵏ
taskra dar izaykutn

Timskar n imtrag[ssnfl | Snfl asagm]

Gan idamn n islilan yat tmatart mqqurn dar tfruxt ar tmmal, mas tga tamtrugt, aylli dar tawaft g mad iẓlin d uswir amunan f yan umutti n tutmt s yan uswir usmir f ussnti ablills, ma ann ar itgga tumrt slawan tt akkʷ lli g tlla g uzmz n iwl d tẓḍaṛ ad tskr takat nns ( tawja nns), ma ad ar itettr kra n tugguẓt af ad ad t ur isli kra n uhrac slawan tt akkʷ lli g yusi assaɣ n waddur n tawja,ɣid ar git itmattay tnglit n tfgga d tin idamn sg yan ufṛḍiṣ agamay, s yan ufṛḍiṣ inigil izdin d waddur n tawja, g tsga yad ar tggan idamn yat tmatart n usffuẓr asgdan d umunan.[6] tizi nna tlkm tfruxt tifrkt ad, ḍfaṛn tst tugtt n tmskar ad tnt tskr, zun d tissi n ukʷfay, d ad srs tssird udm nns, tɣm lḥnna, tg nn taẓult, tls tugtt n ikʷlan i tfgga nns, bac ad tskr yat tnnuṛẓmt i tfrkt n iwl.

Taskra dɣ nttat tṭṭaf timyurin nns d inawn n isffuglutn nns, tga tskra (taẓallit) n drrit, yat tfrist g tudrt tamunant n lmɣrib uslim, sg tmyurin n tffugla yad, ad iḥiyl babas n ufrux i umussu ad tiɣrsi d tiram bahra ifulkin, ɣrn i inbgiwn d tawja nnsn akkʷ ad disn sffuglun, ass ann ar git tmunan inbgiwn ḥucn, gin acnyal umlil iggi n tgmmi nnsn bac ad nn irar gar iman d gar tiṭṭ, ar ittini ḥasan lwzzan " tga tffugla yat g tmyurin nnsn tizi n tskra n ufrux g wiss sa ussan iggi n tlalit nns, s tmlda yad ar yaqqra babas n ufrux i imddukkʷal nns d unrmas, tizi nna ccan, ar yakka ku yan gisn tagrict ar snat nɣ akkʷ uggar ad gnt tarragt, ar tnt sluɣn g udm n wazzan, ar ilmma yaqra s wassaɣ n butarragt isnimmrt, ḍffir ma ad itẓalla uzyyan i warraw yili ilmmad uḥwac d tɣrit dar tmɣarin"[7].

ⵜⴰⵡⵜⵎⵜ ⵜⴰⵎⵜⵔⵓⴳⵜ
tawtmt tamtrugt

Mk lli d tiwi tmyurt, ad tili tffugla n tskra sg taylgi zikk, ar ilmma sslsan i wazzan fiqya tumlilt tabarawt, sgurmn as ixf nns, ẓuln as tiwallin nns, ɣʷmn as lḥnna g tfassin nns d tḍaṛin nns, agʷln g tgaliḍt nns nɣ d g umggṛḍ nns kra n talḥrzin d kra n iḥclafn, lli rad t iqqil g gar tiṭṭ[8]. tizi nna tsmd tskra ar d tḥyyaln i tazzant ad yat tirmt lli rad as yaws ad d irar tiẓiḍaṛ nns, tirmt ad ar git tilin t sat tglay d yan ugzzum mqqurn n tfyyi, ar ilmma sɣritnt tmɣarin, ar ttalɣn t azzan ann d tawja nns, ar tggan azzan iggi n wayyis ar t id smurruyn ḍfṛn t wazzann imddukkʷal nns d irgazn imddukkʷal n babas ayt usun, tizi nna d urrin ar ilmmad cttan tirmt lli d ḥiylnt tmɣarin, yili mad yaqran i imḥḍaṛn ad ɣṛn lqṛan.

Kra n tsggwin aḍnin ar sfalkayn ayyis lli ittsudu wazzan s ikʷlan aẓẓggʷaɣ d uẓṛwal, ar t ilmma tḍffṛ mas s ucnyal umlil lli rad t iḥrz g gar, mk lli iga maxccay ad nsskti mas llan t tmyurin aḍnin g umskr ad zun d ad rzzfn dar kra n igʷrramn, ssrɣn nn tinirt g ṛṛuṭ gin izujjutn s wanaw n lɛnbṛ d ijjign d waman n ẓhṛ, yili mad ittawin tiɣrsi s dar umḍl n igʷrramn. tannayt lli s nẓḍaṛ ad s tt nfk f tmskar ad, mas d taskra g lmɣrib mqqar git llan kra n inuḥyutn g ifruriyn nns, mac tifras tinmtayin nns gan t yan. mqqar fllas zrin izmaz dranin, timyurin n imɣrabiyn akkʷ mmrwasnt g tɣarast n usffuglu, mk lli tmmrks tmyurt ad d tmyurin n wamunn aḍnin.

Taffugla n littihal[ssnfl | Snfl asagm]

timskarin n ubuy dar imazivn n sus

Issn wamun amɣribi tugt n tmyurin d tmskar iṭṭafn tiẓayin tinamunin, zdin t d tmagit tadlsant nns d tɣrmant, amnaḍ ad, ag gan t tmyurin n iwl yan wanaw ittawssan s kra n twllafin iẓlin zun d tugtt n tmskarin lli yutn s iẓuṛan g ugns n wamun ad, tg yan ugzzum g tayssi nns, g umnaḍ ad ag iga iwl amgraw yan umussu n tumrt ar git tkkusun isyafatn iniman yat tɣmrt yattuyn, ma ad ar t immal mas dd ar d is ur ittyafa ad tsnti tfrkt ad amr iɣ zwar tlla yat trzzift n uskkʷar dar umḍl ad git awin kra lbaraka. amma g mad iẓlin s tffugla ad ( tin iwl) ar ssrɣan kra n tinira uqndil, yili ucnyal umlil nɣ kra uzqqur iggi n tgmmi n usli, ma ad ar itgga tamatart mas d asli d tgmmi ann ɣusn, d illa usli ad g tfrkt n umutti sg tfrkt n tmẓiyt d tɛurma s yat tfrkt n trrukza.

Ar ssntayn imḥiyyln n tmɣra g uɣuri n inbgiwn ttam ussan, ass amggaru ar ttazn ku tigmi axmmas nns s dar iẓiḍ bac ad d iẓḍ irdn d tmẓin, ḍaṛat n mad mun t tmɣarin f ufran n imndi ad, agraw ad ar git tilin tugt n iḥwacn ar gitn addrn asli d tslit. tifrkt ad tga yat sg tmyurin timzwura n tmskrt ad, ar tid ilmma iḍffṛ uḥiyl n wass n lḥnna, timskrt ad ar aɣ d tsskʷtay g kra n tmskar illan g ifriqya lli g ar mssln t tslatin irris acku iga yan wanaw n usɣus n tfgga g gar, d ar nn tsitti mad ixcn, slawan tt lli g iga lḥnna uẓu n ljnt.[9].

timskarin n ukris
timskarin n ukris

Ad ukan ilkm wass n lḥnna, ar ssrɣan t istmas n usli takat g kra n tsga bṛṛa n tgmmi, ssun t agrtil g tama nns ar d ttikturnt yan ufcku s lḥnna ar srs msslnt ifassn n usli ar ttirirntn, tizi nna smdnt ar itsutul isli i uzrg g iggi n tgrtilt, tamyurt ad ar tt tskar awd tslit mac s yat tɣarast yaḍn, as tt igan d iɣ srsnt taslit g tuẓẓumt n usarag ar as akkʷ zɣarn t lḥnna bac ad ḥiyln t ad s tt awin t s usarud ad s tt d sɣusnt. azkka, iga ass n tɣmit, ass ad ar git ttaḍṛ tnggaft lḥnna d lḥamḍ, lli rad tɣm i tslit ngr tawja nns d tmddukkʷal nns lli as itsutuln, ar as tḥucnt ar ssngifnt.amma tanggaft ar tɣmma unuɣn s lḥnna, ass ann nit ar trzaf tawja n usli ddu imsli n iḥwacn d tnggifin s tgmmi n darsn n tslit ar ttawin tarragt d ukris.

Nafuzkka yann ar tzzfnt tmɣarin n usun f wazzar n tslatin timaynutin lli mi tbbin irgazn nnsn t imik g wazzar nnsnt, urta d inwi sksu ikra iga tt tayyuga n islan ad,llan kra n isnuḥyutn g tmyurt ad ngr tsgwin n lmɣrib zun d aylli nn ntettafa g kra n tsgwin lli ittawintaslit ar d s tt nn fln g tgmmi n usli, tizi nna nn lkmn ar d fllasn sukfusn timqqa n waman, timqqa ad gan t tamatart n ublulls d yan usflilli n tmiṭulujit n "tslit n unẓaṛ" mk lli nn srusn i inbgiwn nnsn iṛwan d ar d fllasn tluḥn kra n waqqayn n wargan d irdn g iggi uzur.

assngf n tmʏra

Ar d ilmma itggiz usli ad iṛẓm aggur ntta d mas d yat g istmas, ar ilmmad takka mas n usli akʷfay i tslit kraḍt twal, macc illa fllas af tgʷmm kra git g imi nns ar d tinn tffi g ddu tgrtilt g tɣmrt n uḥanu lli g rad fllas ikcm usli iḍ ann, mac ur ta tkcm tslit, ad tt ittasi gʷmas ar d s tt nn isrs g uḥanu nns, ar disn ttmun twssart lli dar tirmit g ma ad, ar dis tettasi tagrtilt n uẓmay ar tt tfssr g uḥanu n islan, ar ilmmad tgawar d tslit ar as tmmal mar ad tskr g iḍ ann, amma asli urta nn ikcm ar d zwar ittawi awd ntta timsirin nns dar umtrug ixalḍn g ma ann.

Timskarin ad akkʷ gan t yan wanaw n tmatart f umuttuy n usli sg tfrkt n tɛurma s tin trrukza, d umuttuy n tslit sg lli g tga tafruxt s lli g rad tg tamɣart ismdn tifaddiwin n ublulls, aylli t n issanun f iman n tmasayt d tmrist afad ad kcmn s tfrkt n utrag tanamunt.

Timskirin n ufccad d umḍl[ssnfl | Snfl asagm]

Gant tmskarin n ufccad d umḍl yan udm g udmawan n twalit tasɣant g lmɣrib azayku, mac iɣ rad nfk yan usisn s tmskar ad nẓḍaṛ ad nini mas gant inawn n ugd d imttinn g tsga ad nit, smurfnt tɣuriwin n ununc g ismḍal s wanaw nns imzarayn[10] tugt n tɣarasin n umḍl llis ttyawssan imaziɣn, slawan tt lli g awr sɣzan yat tɣarast ka, mac ku imttin ar t mṭṭln s yat tɣarast zun d tiɣarasin lli rad ngr g izrirgn ad n dat.

ⴰⴷⴷⴰⴷⵏ ⵏ ⵓⵎⴹⵍ ⴷⴰⵔ ⵉⵎⴰⵣⵉⵖⵏ ⵉⵣⴰⵢⴽⵓⵜⵏ
addadn n umḑl dar izaykutn

ḑḑḑ

Addad amɣrḍ[ssnfl | Snfl asagm]

Anaw ad n umḍl, ar nn git srasn imttin f tsga tafasit nɣ taẓlmaḍt nɣ f tadawt nns, ad tg tfgga nns tamɣṛṛḍt mac taɣarast ad idrus unɣal nns, ama udm n imttin ar t swalan s tsga tagmmuḍt nɣ s tagut, mk lli nn ntettafa iḍaṛn n tfkka nnuḍan, ilin isuliln jlljn ar ittari agayyu d idmarn n imttin, aya nn af isawl unmzray ayunani hirudut iẓdi tt d usffuẓr n timḍlt n imaziɣn izaykutn.

ⴰⴷⴷⴰⴷ ⴰⵎⵖⵔⵔⴷ
addad amʏr̩r̩d

Addad annuḍu[ssnfl | Snfl asagm]

Taɣarast ad ar gis mṭṭln imttin zun d azzan g uḥlig n mas, nɣ d mami nẓḍaṛ ays nssaɣ amḍl n usiraw acku ar nn mṭṭln imttin f tsga tafasit nɣ tazlmaḍt mac tafkka ar tnuḍu ur ar tgga tamɣrdt d iqqan d ad ur ggrn iffaddn i uḥlig, d ifassn awr lkmn udm, anaw ad n tmḍlt ittyafa g arfud d sidi msɛud[11] mklli tlla tɣarast n umḍl amgru, ar nn git mṭṭlntawja akkʷ s umatta afad ad ur tngiri tamunt nnsn d tawja nnsn mqqar gan imttinn,ma ann ar immal mas dd yusi tugt n inumak g tmkʷtit tamunant nnsn ad ur nttu yat tmyurt aḍn ad s tt igan d, lliɣ tt nn kkan imɣribiyn izaykutn ar sskmḍn tafkka n imttin nnsn lli tt nn ikkan zdɣn g bṛṛa n tɣrmt nnsn tizi nna tnsa takat ann ar nn tffin tummaẓt n wakal f iɣd n imttin ann bac ad ig tamatart f umḍl nns[12]. Acku takat d wakal g tmskrt ad darsn yan wanamk inigl n tɣusi d urud.

ⴰⴷⴷⴰⴷ ⴰⵏⵓⴹⵓ
addad anuḑu
asmḑl amgraw dar izaykutn

Timskar n unẓaṛ d tccaḥuṛt[ssnfl | Snfl asagm]

Imgradn lli sis iẓlin : Taɣnja
timskarin n blʏnja

Tlɣnja nɣ Blɣnja iga yat tmskrt ityawssan g iẓẓlmḍ n ifriqya nɣd taslit n unẓaṛ,amskir ad iga sg tmskirin n timsswit, awttas nnsn igat ad ssumrn agllid n unẓaṛ bac ad tbuɣlu tayyirza tili tfsut.issmnid imil lawst g yan warra s wassaɣ n " tiguriwin d tɣawsiwin timaziɣin" lli g d iẓli g yan ugzzum taɣarast lli sar tyiwskir blɣnja g tugt n tmizar g iẓẓlmḍ n ifriqya, ma ad nit aɣ rad nfk yan usgzl lli g rad nsbnd tifras timazar gr tmskar ad, d tmitar nns d usnubc f inumak nns d tmitulujit lli dis izdin. ar turruyn iẓuṛan n unsay n tslit n unẓaṛ s tullist lli ittinin mas d yan wass tswa ddunit s unẓaṛ tfsu tudrt, tddu nit yat tfalkayt( tafruxt bahra ifulkin) ad d tcuccf g yan wasif, imil tanni nn akuc "anẓaṛ" ittr git ad tg tasmunt nns d tmirit nns, mac tafruxt ann ur tri, tnna as uhu, aylli tt yujjan ad s tt gis igmi, iggal as ar d gisn ifru, aylli tt yujjan ad issafu awal nns g ussan ann n dat, isɣr akkʷ isafn d iglmamn, lli g tuls tfruxt ann i tawja nns mad illan, ttrn git ad tyyih asutr n wakuc afad ad tn d inil, ma ann nit ad tskr trbat ann imil turri d tfsut s mklli s tt nn tkka[13].

Tamamkt n tmskrt n tlɣnja[ssnfl | Snfl asagm]

Ar d tasint tmɣarin aɣnja ar tsfalkaynt, lsint as iqcucn d tmlsit iẓiln, ɣmint as tiwallin nns, ar d ig zun d taslit ar tt tasint tmɣarin d tfrxin ḍfṛnt n t tiyyaḍ ar tggant agdud ar ssngifnt ar tḥucnt ar ttinin t g sus " atlɣnja numn s ṛbbi, walli izgan ad aɣ iɣit", ar d akkʷ ssutlnt i usun d dar idbnan,ar ilmma ttirirnt ar tettrnt bab n unẓaṛ ad d ig anẓaṛ, ar d fllasn sukfusn ayt usun aman sg iggi uzur, ma ad iga yat tmatart n wallas n uzmz amituluji azayku. tizi nna smdn t asutl n usun, ar smunant tikutin dar ayt usun bac ad skrn t yan imtci lli igan s wassaɣ "lmɛruf", imtci ad ar ittili tama n wasif nɣ kra n ungay, nɣd aflla n kra n wafa yattuyn lli igan afuẓaṛ.

Mk ad, ad tgga tmyurt ad g ufris nns mac ad ur nttu mas llan kra inuḥyutn g tɣarast n tffugla ad ngr timnaḍin aḍn, zun d timizar n tagut n ifriqya, lli g ar skarn itwargin timskrt ad s tɣarast nit lli nbdr mac tizi lli g ar tkkan t usun ar asn dd akkan middn tiɣrsi mmi isggan izbl zun d uɣa d iɣjdn isggan, tizi nna lkmn t dar umḍl ar jddrn t lbxur sukfsnt lḥnna f iɣrban n umḍl,bḍunt ilmma d tarwint - lbsis g sus- f inḍfaṛn nnsnt, ar ilmma itbddad ukabar g tama n umḍl n ugrram ar git tettrnt mad itggan azgn n tusdadt, ɣrsn ilmma i ufunas lli iwin bḍun tifyyi nns f tgʷmma, ku tigmmi ar tssnwa sksu i inbgiwn nns d imẓlaḍ n usun.

Timyurin ad, gant anaw n tffugla s wakuc n unẓaṛ d tslit nns ma ann af ar tggan akabar dar tmɣra tiniglt ad afad ad issn wakuc is nit bahra srs mmrn mddn d mmrn s tmɣra nns, bac ad d fllasn izuzzr anẓaṛ lli s sɣawsan ayt wakal, lli iskarn tugt f ad tmurs tffugla ad s tdrawt n tmɣarin d tazzanin d wid mqqurnin f wakal ar t cttan msln srs tafgga nns s tallaɣt, akud nna akkʷ skrn ma ad ur d idṛ unẓaṛ.

Tizi nna nrar asmmaql s tmyurin d tmskar nnɣ, ar nttakz tiɣbi n uswingm amunan nnɣ d man igran aɣd yugm, mk lli yakka yat tifawt f tfilusuft tawngimt n wamur ad d tmamkt lli s ar iẓṛa tudrt ar srs issfru tumant nna iẓṛa afgan izayku g uzmz nns,ma ann ar t nlkkm nkkʷni tarwa wass ad s tzmmar nnɣ d tuggas lli nbiks afad ad nals tiɣri d urmas g tussna nnɣ d wamun nnɣ akkʷ.

Isaɣuln[ssnfl | Snfl asagm]

  1. petit robert 1967:2231
  2. طوالبي، نورالدين،الدين والطقوس والتغيرات، ديوان المطبوعات الجامعية، الجزائر، 1988، ص34
  3. مصطفى،سليم شاكر، قاموس الأنثروبولوجيا، انجليزي عربي، ط1،جامعة الكويت،1981،ص824
  4. اوسوس،محمد،كوكرا في الثقافة الأمازيغية،منشورات المعهد الملكي ببثقافة الأمازيغية، 2008،ص 19
  5. فان كاناب،طقوس العبور،1909، الطبعة الأولى، ص45
  6. السباعي، خلود، الجسد الأنثوي وهوية الجنذر،بيروت، جداول للنشر والتوزيع، ص131
  7. حسن الوزان، وصف أفريقيا،ص107
  8. مصدر سابق
  9. ادموند دوتي،مراكش،ترجمة عبد الرحيم حزل، منشورات مرسم، مطبعة ابي رقراق، 2018،ص83
  10. موجز تاريخ المغرب،اشراف وتقديم محمد القبلي،منشورات المعهد الملكي للبحث في تاريخ المغرب،ص 33.34.53.54
  11. مصطفى، اعشي ،" احاديث هيرودوت عن الليبيين (الأمازيغ)، منشورات المعهد الملكي للثقافة الأمازيغية،ط1، 2013،ص 65
  12. مرجع،سابق، ص125
  13. عبد الرحمان،بوزيدة،جمال معتوك،آخرون، "قاموس الأساطير الجزائرية"،د،ط، المؤسسة الوطنية للفنون المطبعية، وحدة الرعاية الجزائر 2005،ص13