Yiḍ n innayr d turarin n krmɛuc

Zɣ Wikipedia
Aller à la navigation Aller à la recherche

Ar sffuglan imaziɣn ɣ wass n 13 innayr, s ixf n usggʷas amaziɣ lli igan ass izwarn ɣ wayyur zwarn n usggʷas amaynu ilkmn ɣilad 2971 n usggʷas.

Ixf n usggʷas amaziɣ ittawssan s yiḍ n innayr ɣ dar imaziɣn akkʷ n ugafa n tfriqt, ig usffuglu n iḍ n innayr yat tmyurt tazaykut, myarn imaziɣn ad sis sffuglan zɣ kigan n tasutin lli izrin.

Asffuglu ad iṭṭf kigan n tmatarin ɣ tussna n tmaziɣt, tili dars tazdayt d wakal n tmazɣa. iklli yad lli ittawssann, tamagit tamaziɣt tbdd f kṛaḍ isutar, akal, afgan, awal. ig wakal amaziɣ taɣawsa lli d dar addur dar ufgan amaziɣ, lliɣ iga nttan a issmɣin taɣrma n umaziɣ, tddr sul gis ar ɣilad tmmaɣ f iman nns tcbbr ɣ tudrt.

Ittawssan iḍ n innayr s wass izwarn ɣ usggʷas n tayrza. gnt tugtt n middn f ɣikan lliɣ yad sul ur ssnn middn aẓuṛ nns g umzruy, macc tidtt tamzruyt tɣama sul, ttyuran fllas kigan n tmrzutin, sawln fllas bahra inɣmisn d iwin inagan izaykutn n umzruy.

Aẓuṛ n iḍ n innayr ɣ umzruy[ssnfl | Snfl asagm]

Nnan imrzutn mas ilkm usggʷas amaziɣ 2971 n usggʷas, macc iẓḍaṛ a ig uggar n unckk ad, d ira ig azayku s kigan, acku  taɣrma tamaziɣt tlla uggar n umzruy ad.

Sawln imrzutn mas issfal usggʷas amaziɣ zɣ yat tmsart tamzruyt, iklli bdrn idlisn n umzruy. issfal usggʷas amaziɣ zɣ uzmz lliɣ ilkm ugllid amaziɣ ‘cicng’ amzwaru, ig agllid f tɣrma n miẓṛan, ig ugllid ad amaziɣ agllid n iqibṭin, ɣ usggʷas n 952 urta tlli tlalit.

Zɣ tizi ann ssfalnt tffugliwin n iḍ n innayr. lliɣ inra ugllid amaziɣ cicng agllid n miẓṛan tazaykut, g imnɣi illan ngr imaziɣn ilibin d miẓṛan. issfal tizi ann uzmz n tumrt, ddrn t tmizar s snat ɣ ddaw n tflst n yat tnbaḍt, bddn imnɣan s tt inn ikkan llan gratsn.

Imsasa wass n trnnawt ann n ugllid amaziɣ cicng d 12 innayr n usggʷas aṛumi.[1]

Ayyurn n usggʷas amaziɣ ɣ mnid yirn n usggʷas aṛumi[ssnfl | Snfl asagm]

ⴰⵢⵢⵓⵔ ⴰⵎⴰⵣⵉⵖ Ayyur amaziɣ ⴰⵢⵢⵓⵔ ⴰⵕⵓⵎⵉ Ayyur aṛumi
ⵢⴰⵏⵢⵓⵔ   yanyur    ⵉⵏⵏⴰⵢⵔ innayr
ⵙⵉⵏⵢⵓⵔ   sinyur   ⵉⴱⵕⴰⵢⵔ ibṛayr
ⴽⵔⴰⵢⵓⵔ krayur    ⵎⴰⵕⵚ maṛṣ
ⴽⵓⵥⵢⵓⵔ kuẓyur    ⵉⴱⵔⵉⵔ ibrir
ⵙⵉⵎⵢⵓⵔ simyur   ⵎⴰⵢ may
ⵙⵉⴷⵢⵓⵔ sidyur   ⵢⵓⵏⵢⵓ yunyu
ⵙⴰⵢⵓⵔ / ⵉⵣⵉⵖ sayur / iziɣ ⵢⵓⵍⵢⵓⵣ yulyuz
ⵜⴰⵎⵢⵓⵔ tamyur     ⵖⵓⵛⵜ ɣuct
ⵜⵥⴰⵢⵓⵔ tẓayur      ⵛⵓⵜⴰⵏⴱⵉⵔ cutanbir
ⵎⵔⴰⵢⵓⵔ mrayur  ⴽⵜⵓⴱⵕ ktubṛ
ⵢⵉⵎⵔⴰⵢⵓⵔ yimrayur     ⵏⵡⴰⵏⴱⵉⵔ nwanbir
ⵎⵉⴳⴳⵢⵓⵔ miggyur        ⴷⵓⵊⴰⵎⴱⵉⵔ dujambir

Ayyurn n usggʷas amaziɣ ɣ dar itargiyn, mnid n yirn n usggʷas aɛṛab[ssnfl | Snfl asagm]

ⴰⵢⵢⵓⵔ ⴰⵎⴰⵣⵉⵖ ⴰⵜⴰⵔⴳⵉ Ayyur amaziɣ atargi ⴰⵢⵢⵓⵔ ⴰⵄⵕⴰⴱ ayyur aɛṛab
ⵜⴰⵎⵉⵙⵙⵉⴷⵇ / ⵜⵉⵏ ⴷⵓⴼⴰⵏ tamissidq / tin dufan محرم
ⵜⴰⵍⵍⵉⵜ ⵙⵉⵟⵟⴼⵜ  tallit siṭṭft       صفر
ⵜⴰⵍⵍⵉⵜ ⵉⵔⵖⵉⵜ tallit irɣit ربيع الأول
ⴰⵡⵀⵉⵎ ⵡⴰ ⵉⵣⵣⴰⵔⵏ  awhim wa izzarn ربيع الثاني
ⴰⵡⵀⵉⵎ ⵡⴰ ⵉⵍⴽⴰⵎⵏ  awhim wa ilkamn جمادى الأولى
ⵙⴰⵔⴰⵜ sarat جمادى الثاني
ⵜⵉⵏⴰⵎⵖⴰⵔⵉⵏ tinamɣarin  رجب
ⴰⵎⵉⵣⵣⵉⵀⵍ amizzihl شعبان
ⵜⵉⵏ ⵓⵥⵓⵎ tin uẓum رمضان
ⵜⵉⵙⵙⵉ tissi شوال
ⵜⴰⵏ ⴳⵔ ⵎⴰⴷⴷⵏ tan gr maddn ذو القعدة
ⵜⴰⴼⴰⵙⴽⵉ   tafaski ذو الحجة

Ayyurn n usggʷas amaziɣ dat tlalit[ssnfl | Snfl asagm]

Kra n wayyun n usggʷas amaziɣ urta llin iṛumin, d lliɣ urta illi Lislam, sul llan ɣ yils n umaziɣ atargi:

ⵜⴰⵢⵢⵓⵔⵜ ⵜⴰⵣⵡⴰⵔⵜ tayyurt tazwart ⵉⵏⵏⴰⵢⵔ innayr
ⵜⴰⵢⵢⵓⵔⵜ ⵜⴰⴳⴳⵯⵔⴰⵜ tayyurt taggʷrat ⵉⴱⵕⴰⵢⵔ  ibṛayr
ⵢⴰⵔⴷⵓⵜ yardut ⵎⴰⵕⵚ  maṛṣ
ⵙⵉⵏⵡⴰ sinwa ⵉⴱⵔⵉⵔ ibrir
ⵜⴰⵙⵔⴰ ⵜⴰⵣⵡⴰⵔⵜ tasra tazwart ⵎⴰⵢ may
ⵜⴰⵙⵔⴰ ⵜⴰⴳⴳⵯⵔⴰⵜ tasra taggʷrat ⵢⵓⵏⵢⵓ  yunyu
ⴰⵡⴷⴰⵢⵉⵖⵉⵜ ⵉⵣⵡⴰⵔⵏ awdayiɣit izwarn ⵢⵓⵍⵢⵓⵣ  yulyuz
ⴰⵡⴷⴰⵢⵉⵖⵉⵜ ⵉⴳⴳⵯⵔⴰⵏ awdayiɣit iggʷran ⵖⵓⵛⵜ  ɣuct
ⴰⵡⵣⵉⵎⵜ ⵉⵣⵡⴰⵔⵏ awzimt izwarn ⵛⵓⵜⴰⵎⴱⵔ cutambr
ⴰⵡⵣⵉⵎⵜ ⵉⴳⴳⵯⵔⴰⵏ awzimt iggʷran ⴽⵜⵓⴱⵕ  ktubṛ
ⴰⵢⵙⵉ aysi ⵏⵡⴰⵏⴱⵔ nwanbr
ⵏⵉⵎ nim ⴷⵓⵊⴰⵎⴱⵔ dujambr

taɣarast n usfuglu s wass n yiḍ n innayr ɣ tqbilt n Ilbnsirn, Lmɣrib[ssnfl | Snfl asagm]

شهادة السيدة رقية ايت بيهي ذات 85 عاما في عمرها، حول احياء رأس السنة الأمازيغية والالعاب الشعبية المرافقة للحدث بدوار أمديغر قبيلة دمسيرة جماعة تمزكدوين، محاورة حفيدها محمد المسعودي في الموضوع tamyurt n usffuglu n iD n innayr d turart dis imunn.

Ɣ tdggʷat yiḍ n innayr, ar ssnwant tawjiwin tagʷlla n usngar, ccn tt tawja sun dis aɣɣu. gawrn ar smurign izlan, bḍun tarzzifin gr asn ( tazart ikrmn, d awzarn n tknarit iqquṛn, d taqqayin n ttswik d lluz, awd lfakit yaḍn d tamimt ).

tirmt tamzruyt tamazight n id innayr ( skso / zaykuk )
skso / zaykok, tirmt n id n innayr tamzruyt tamazight

Ɣ dar tuffut n wass n iḍ innayr, ar ssnwan middn "zaykuk", tili fllas txsayt, gn f iggi nns takka n sskʷaṛ ikkʷmn ɣ tfrdut, ccn middn sun.

Ɣ dar tazzwit ffɣn middn, s usays n udwwaṛ, ad ddun ad urarn turart n krmaɛw ) ( كرمعوش, bḍun middn f snat trubba, tifrxin ifrax d irgazn awd timɣarin, biksn s izakarn, ar tlddi trabbut tayyaḍ, tanna izwarn is tḍṛ tḍfaṛ as trabbut lli inran, tarnnawt n wass ann.

Iɣvula[ssnfl | Snfl asagm]

  1. Adlis n Muḥmmad Cafiq , كتاب ثلاثة وثلاثون قرنا من تاريخ الأمازيغيين

Izdayn n bṛṛa[ssnfl | Snfl asagm]

  1. https://fr.wikipedia.org/wiki/Calendrier_berb%C3%A8re
  2. https://fr.wikipedia.org/wiki/Yennayer
  3. http://www.portail-amazigh.com/2014/05/pdf_14.html
  4. https://www.bbc.com/arabic/middleeast-41429792
  5. https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%88%D9%8A%D9%85_%D8%A3%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%8A%D8%BA%D9%8A

Isaɣuln[ssnfl | Snfl asagm]