Idammn

Idammn gan yan irz agaman uddir da ittmussun ɣ iẓuṛan d wul, slawan akkʷ s twisi n uɣudir n wul. Irz ad ittyawskar s waman d uflazma, d yan id mlyar n tɣrasin, ɣ umzwaru tiwjjatin zggʷaɣnin nttnti ad as yakkan aklu nns azggʷaɣ.

Irzi ad ar ittawi awksijin (O2) d isadurn ttɣawsnin ɣ uzzigiz uddir n tuẓḍiḍin akkʷ n tɣssa, zun d urrig n ukarbun (CO2) d warrasn inaẓuṭn, s wansatn n iḍi (tigẓẓal, turin, tasa, adan). Ar daɣ isslkam tiɣrasin d irctuyn n unagraw n uffal s tuẓḍiḍin, izuzzur daɣ iṛmunn s tɣssa kullu tt.

Dar willi mqqurnin, adif n iɣsan ad iṭṭayn tiɣrasin n idammn ɣ yat tzigizt mi ismn "asnulfu n idammn".

Asnay

Lliɣ gan idammn yat tuẓḍiḍt irzn, rad ttyawskarn s kra n ifrdisn iɣrasann d kra n , bla iẓwran, ɣir lli ur ign zund iḍṛiṣn imazdayn iqqurn. Aswir n pH ns ar ittgawar gr 7,35 d 7,453. Ini ns iga zɣ uhémoglobine (yan uprotéine ilan kẓṭṭ n hèmes).

• • Tɣawsiwin n uxwcu**
  • sbddl**
• *Érythrocytes* nɣd *hématies* nɣd *ixwcin izggaɣn* (tqriban 99%). Ur darsn illi iger ula tiɣawsiwin timaẓlayin dar imckidn, walaynni dar tumattin yaḍnin zund igḍaḍ illa darsn.
• Ar tṭṭafn ahémoglobine (**1⁄3** n tɣawsiwin n usitoplaẓm) nna ittyawsn i uwzzan n uksijin d wuzzal ula gaz karbun nɣd ugaz n karbun. Ar tṭṭafn ula tiɣawsiwin tisnzyamin nna tn ittyawsn ad skrn d ad ddarn. Ar ttddrn ar 120 wass d ar ttḥlakn ɣ tḥlibt, d ar ittyamaẓ uhémoglobine s imakrofaj n tasa, tḥlibt d ukeččum n iɣs.

Aflazma Plasma iga yan wafray n idammn lli ɣ ttɛumant iɣawsiwn yaḍnin. Iskr s waman d lmalḥ d kra n tmulkulin lli ttawint ɣ ddat. Iqqan ad t nfrrq f ssirum n idammn, lli d ittffuɣn zɣ idammn iqqurn, lli ɣ ur illi fibrinogen.

Timulkulin timqqranin n plasma (ɣ waman lli gan aɣbalu n idammn) gant:

* glucose;

* lipiden;

* lbrutinat (lli nzḍar ad tn nfru s tliktruforz ɣ kra n tɣmrin: albumin, α1, α2, β, γ), lli ɣ gan imqqrann:

   * albumin, lli ittkkan ɣ pressure oncotique d ittawin (bilirubine, lhormonat, ddwa, lmalḥ, d wayyaḍ),

   * immunoglobulines n unagraw n tmnaɛt,

   * lbrutinat n ukumplima, lli ɣ illa udɣar amqqran ɣ usddi n tririt n tmnaɛt d uɣufi,

   * lbrutinat n usmun n idammn (ifakturr n usmun).

Kra ɣ iɣawsiwn ad gan lhormonat, izdar ad ilin gan lbrutinat, niɣ acids aminés ibddln, niɣ stéroïdes, niɣ lipides ibddln (zun d prostaglandines d thromboxanes).

Ẓṛ uggar

• Taggayin n idammn