Tutlayt Tagrikt

Zɣ Wikipedia
Aller à la navigation Aller à la recherche

Tutlayt Tagrikt (Ελληνικά, ɣmkli s taqran: Elliniká ) tga yat tutlayt tahilinikt, nttat waḥdut ad sul iddrn ɣ tutlayin n tawja y-ad, llan ɣilad ger 15 d 22 mlyun ay sawaln tutlayt ad, ɣ Tagrikt d Cypr aɣ guttn middn lli isawaln tutlayt ad , mac llan ula ɣ tmizar yaḍni zun d Turkya, Talyan, Bulgarya, Ukranya, Masedonya n ugafa, Hongrya, Roumanya, Moldavya, Gyorgya. Tutlayt ad tga yat tutlayt iqburn, amzruy nns ilan ɣ uggar n 3500 usggas .

Tirra[ssnfl | Snfl asagm]

Tṭṭaf tutlayt ad yan ugmmay lli sis iẓlin ad t igan d agmmay agrik, Agmmay ad iga yan ugmmay bahra iqburn mqqar ɣilad snfln gis kigan d skrn as lmɛyaṛa, ɣil ad gis 24 uskkil :

Iskkiln mqqurn
Ω Ψ Χ Φ Υ Τ Σ Ρ Π Ο Ξ Ν Μ Λ Κ Ι Θ Η Ζ Ε Δ Γ Β Α
Iskkiln mẓẓiyn
ω ψ χ φ υ τ σ ρ π ο ξ ν μ λ κ ι θ η ζ ε δ γ β α

Tanflit[ssnfl | Snfl asagm]

Tnfl tgrikt ɣ umzruy nns lli igan uggar n 3000 n isggwasn. ɣ umzruy nns tzri ɣ kkuzt tkliwin: tagrikt tazaykut d takwanit d tagrikt tamuẓunt d tagrikt tatrart, kraygat taklit ɣ tkliwin ad gis tantaliwn imnaḥyan, idḥina timnuḥyutin tirakalin.

  • tantaliwin tigrikin tiqburin (nɣ proto-grec)
    • tagrumma arcadochypriote
      • mycénien
      • arcadien, cypriote, pamphylien
    • tagrumma ionien-attique
      • attique (tagrikt tazaykut)
        • koinè (moyen grec commun)
          • tagrikt tatrart
          • yévanique
          • grec chypriote
        • pontique (ar tt sawaln Pontiques)
        • cappadocien
        • romani-grec
      • ionien (d'Asie, insulaire, d'Eubée)
    • groupe éolien (béotien, lesbien, thessalien)
    • groupe occidental
      • dorien (laconien, argien, corinthien, etc.)
        • tsakonien
        • griko (ar ttisawal ɣ unẓul n tɣrmin n ṭalyan)
      • éléen, étolien, locrien, phocidien
      • ancien macédonien (avec des traits du thessalien[2])

Tagrikt tazaykut[ssnfl | Snfl asagm]

Tagrikt tazaykut tkkat nn ar ttisawal ɣ ugrik azaku n tizikt, zɣ 1000 ar 330 dat ɛisa. tbḍa f mnnawt tantaliwin. tagrikt tazaykut ar adlli ttyara ɣar s iskkiln imqrann bla asayrar, zund ɣ kra n ismḍal.

Takwanit tagrikt[ssnfl | Snfl asagm]

takwanit tagrikt (« tutlayt tamazart ») ar tt isawal ar ttyara zɣ 330 dat ɛisa ar 330 ḍart n ɛisa ɣ ṭalyan n unẓul, ɣ ibalkann, ɣ ussutl n ill asggan, ɣ anatuli, ɣ miṣra, ɣ sirinayik d baktryan.

Tagrikt tamuẓunt[ssnfl | Snfl asagm]

Tuckad zɣ takwanit, tagrikt tamuẓunt tga tutlayt n 'tambirt tarumanit n usnqr ngar 330 ar 1453, d iwnak s tt ḍfirn (tambbirt n nisi, disbbuta n ibbirus, tambbirt n tribizund, Despotat de Morée et Principauté de Théodoros). llant mnnawt tunɣilin lli sul ittiysawaln ḍfir anɣubu n iwnak ad[3] :

  • Yat « tattikt », ar tt yadlli smrasn imusnawn ;
  • Yat yaḍn, tasgdant, tga tt l'Ακολουθική Ελληνική (« grec liturgique »), slawan akkʷ amarg;
  • Tiyyaḍ, ttinin asnt Μεσαιωνικές δημοτικές (« timuẓunin tiɣrfanin »), gan tt :
  1. Έλλαδική (« helladique », ɣ ugrik, tama n l'iji d kunstantinbul), asala n tgrikt tatrart,
  2. Κατωιταλιώτικη (« italiote », ɣ kalabr d sisil) izḍar is tga asala n griku,
  3. Ποντική (« pontique »,tama n ill asggan, taqburt tayyunit tuckad zɣ tattikt), asala n tantala tabbuntikt tatrart,
  4. Νοτική (« n unẓul», ɣ sirinayik d miṣr), tnɣuba,
  5. Ανατολική (« tasnqrt», ɣ tazit tamzyant tagnsant, anatuli d usnqr anammas), tnɣuba.
  6. Γεβανική (« yévanique », zɣ tɛibrit יון Yāvān dars anamk n« iyuni », tga amaḍal agric), ar ttsawaln irumaniutn (udayn igrikn) d tnɣuba.

Tagrikt tatrart[ssnfl | Snfl asagm]

Idɣarn isaln tagrikt tatrart; anili idɣarn lli ɣ tga tutlayt tunṣibt.

Tkka d tagrikt tatrart tagrikt tamuẓunt, (nɣ rumayk) tettusawal ɣ Tgrikt d ɣ Qubrus zɣ 1453, mac ar yadlli tettusawal wahli mnck ɣ unqr n ill agrakal, ɣ unẓul n ṭalyan, d principautés danubiennes. Llant gis ɣil ad sḍist tunɣilin : tadimutikt nɣ « tagrikt tamazart tatrart », tutlayt tunṣibt ɣ Tgrikt d ɣ Qubrus, Kataribusa (καθαρεύουσα) nɣ « tagrikt taḥurrit tatrart » lli igan tantala n tama n yill agarakal d griku n ṭalyan. llant altu tantaliwin yaḍn, zun d kabbadusyan n anatuli ur sul srs isawal bla kra n imsawaln iwssarn zɣ imzwagn n mirkasyat. tagrikt tamazart tadimutikt tssn altu tantaliwin iẓlin s tgzirin slawan akkʷ kritwa d taqubrusit.

Ɣ turkya, iturkin lli s ur nssn mnck ad gan ssn snat tutlayin atnt igan d tgrikt d turkit: ɣ ma iggutn gan imikrazyatn ikcmn s islam zɣ « tawaɣit tamqrant » n 1923 afad ad ruln i tmyaqqant n luzan d ad qqimn ɣ tgʷmma nnsn. ra tn sul taft ɣ dar taɣarin n turkya, ula ɣ tgzirin n imbrus d tinidɛs. asqsi icqqa, s usrag n anamuran, ur ttinin isfka f tussna d tutlayt tagrikt, mac ɣar f « uɣrf » agrik, ra d gin 5000. mac ra d gin uggar ɣ tidt. iskkiln n tgrikt ttugdal ɣ turkya, n idḥina ar tyara s iskkiln ilatinn. mac llan islidn, s umdya ɣ tgzirin n imbrus d tinidus, lli ɣ llan inamurn iturkiyn nna dar tlla tussna tagrikt, d ɣ istanbul, ɣ usɣim n tabtryarkt n kustantinbbul, mac ɣ yan usati adlsan d adlsan nn dar illa uṣniɛ uslig d ur igin unṣib, wala asrtan wala amttr, acku awnk aturki alayki ur ar tqbal s unṣib bla tutlayt taturkit s uskkil alatin. takurdit d tɛrabt ttsurufnt ɣar ɣ usayrur uslig.

Isaɣuln[ssnfl | Snfl asagm]

Ẓr ula Wikipidya s Tagrikt, asamu ilelli
  1. el Tagrikt - Ethnologue (23rd ed., 2020)
  2. M. Hatzopoulos, « Le parler des anciens Macédoniens », La Macédoine, Géographie historique, Langue, Cultes et croyances, Institutions, De Boccard, Paris, 2006, ⵜⴰⵙⵏⵉⵡⵉⵏ:35-51.
  3. Francis T. Gignac, The Koine is the direct ancestor of medieval and Modern Greek, Oxford University Press Inc. 1993.
Amnni ad iga amud izdin d Tutlayin, isul imẓẓiy. Aws i Wikipidya s usnfl nns, tssimɣurt t.