Tamnaḍt n Sus-Masst

Zɣ Wikipedia
(Tmmatti d zɣ Tasga n Sus-Masst)
Aller à la navigation Aller à la recherche

Hann tasna n tmnaḍt ad tga xta ! Amma tasna isawaln f adɣar amzray d tamazirt n Sus xtad ad-t igan.


Tamnaḍt n Sus-Masst
‫سوس ماسة‬
ⵜⴰⵙⴳⴰ ⵏ ⵙⵓⵙ ⵎⴰⵙⵙⴰ
Tamssugurt
Tamaẓunt Agadir
Tarakalt
Tajumma 53789 km²
Iwtta d Tasga n Glmim-Asif Nun, Tasga n Mrrakc-Asfi d Tasga n Dṛɛa-Tafilalt
Tadimugṛafit
Imzdaɣ 2 676 847 imezdaɣ. (2014)
Isallen yadn
Akud adigan AMS+01:00
soussmassa.ma…

Sus-Masst (s tifinaɣ: ⵙⵓⵙ-ⵎⴰⵙⵙⵜ, s Tɛṛabt: سوس ماسة) tga yat tmnaḍt zɣ tmnaḍin n Lmɣrib ittuskarn ɣ usggʷas n 2015, lliɣ krin uṭṭun n tmnaḍin zɣ 16 ar 12.[1] Tamnaḍt a ad illan ɣ tuẓẓumt n tmazirt, tamaẓunt nns tga tt tmdint n Ugadir. Zɣ tmdinin da gis illan ar nttafa Ayt Mllul, Inzggan, Taliwin, Tarudant, Tafrawt, Tiznit, Ayt Baha...

Ar ilkkm wuṭṭun n imzdaɣn n tmnaḍt ad ɣ usiḍn n usggʷas n 2014 kra n 2,676,847 n umddnu[2], tajumma nns tga 53,789 km²[3].

Imzdaɣn s tsggʷin[ssnfl | Snfl asagm]

Imzdaɣn ɣ tsggʷin n tmnaḍt[ssnfl | Snfl asagm]

Ar anɣ tmmal tflwit ad amḍan n imzdaɣn ɣ kraygat tsga n tmnaḍt[2]:

Tisggʷin nɣ timnbaḍin Uṭṭun n takatin Uṭṭun n imzdaɣn
Agadir-Idawtanan 143,752 600,599
Inzggan-Ayt Mllul 124,340 541,118
Actukn-Ayt Baha 88,732 371,102
Tarudant 171,186 838,820
Ṭaṭa 22,359 117,841
Tiznit 51,142 207,367
Tamnaḍt n Sus-Masst 601,511 2,676,847

Tazzigzt n wuṭṭun n imzdaɣn[ssnfl | Snfl asagm]

Ar anɣ tmmal tflwit ad tazzigzt n umḍan n imzdaɣn ɣ tmnaḍt:

1994 2004 2014 (Tagzzumt tamaynut)
2 635 522 3 113 653 2 676 847
1994, 2004 d 2014: asiḍn amaddud n tmazirt.

Tarakalt d unzwi[ssnfl | Snfl asagm]

Tṭṭaf tmnaḍt n Sus-Masst iwtta d tmnaḍt n Mṛṛakc-Asfi ɣ ugafa, d tmnaḍt n Ugʷlmim-Asif Nun ɣ unẓul, d tmnaḍt n Dra-Tafilalt ɣ ugmuḍ, amma ɣ utaram ar tettaggʷa f ugaraw anaṭlas. Tamnaḍt ad gis kigan n tmẓlay tirakaln zun d idrarn n Waṭlas Mqqurn (Adrar n Drn) d wad imẓẓiyn d idrarn n Bani d Warkziz lli gis izrayn, gis ula afa n idrarn n tfriqt ugafa ad t igan d adrar n Tuggkal, yili gis Wasif n Sus lli d izrin f uzaɣar n Sus imqqurn, d Wasif n Masst dɣ ntta d wiyyaḍ. Tettussan Sus-Masst s taganin n trganin lli gis illan, d taganin lli illan ɣ tmnaḍt ad lkmnt ar 19% ɣ taganin n tmazirt n Lmɣrib. Tajumma n tmnaḍt tlkm 53,789 km².[4] Anzwi n tmnaḍt iḥma ɣ ugnz macc iga ɛadi ɣ taman yill, ur aɣ bdda iṭṭar unẓaṛ ɣ tmnaḍt ad. Kra n twal ar ikkat tuqqurt nɣ d azaɣ lli iml ad ilkm azmz nns ar sin isggʷasn. Taflwit ad illan ddaw as ar takka umlan f tirɣi nɣ d lḥma d uṣmmiḍ ɣ tmdint n Agadir da igan tamaẓunt n tmnaḍt.

Agadir
Ayyur Innayr Fibrayr Mars Abril Mayu Yunyu Yulyu Ɣuct Cutambir Uctubr Nuwanbir Dujanbir
Aklis n lḥma 32 31 36 39 45 46 49 48 45 39 37 32
Aklis n uṣmmiḍ -2 3 5 7 9 10 12 13 8 5 2 0

Tuṣkiwt tanaddaw[ssnfl | Snfl asagm]

Azagʷz agraɣlan n Ugadir (Azagʷz n Lmasira n Umgadir) iga yan uzagʷz illan ɣ tmdint tamɣribit n ugadir d nttan ay'swurrin ɣ tmnaḍt n Sus-Masst. Yaggug azagʷz ad f tuẓẓumt n tmdint f 20 kilomitr (taman Tmsiya), yaẓ i ubrid anamur 10. Iga azagʷz wis-kraḍ da akk imqqurn ɣ tmazirt n Lmɣrib zɣ nnaḥit n inmudda. Ittuyṛẓam ɣ usggʷas n 1991 d iẓḍar ad yasi 3 id mlyun n inmudda[5].

Tamnaḍt-ad yan ubrbrid ka gis izrayn ad-t igan d ubrbrid n Tgmmi tumlult-Agadir. Ibridn inamurn lli illan ɣ tmnaḍt gan tn: Abrid anamur 1, Abrid anamur 7, Abrid anamur 10, Abrid anamur 11, Abrid anamur 17.[6]

Abaraz mqqurn n Adrar (Abaraz mqqurn n Ugadir) ad igan abaraz n tkurt n uḍar nna illan ɣ tmdint n Ugadir, nnuṛẓmn iggura nns ass n 11 n wayyur wis mraw n usggʷas n 2013. Illa ubaraz ad ɣ wayda n tmawasast n tiɛɛurma d tunnunt, tbidd f uswurri nns tamssurt tanamurt n usnulfu d uswuddu n ibarazn (SONARGES). Ar isbrrak ɣil ad ubaraz ad timnyugarin n trabbut n Talḥasant n Ugadir, d tin Ulampik Dcayra kra n twal.

Tadamsa[ssnfl | Snfl asagm]

Yat targant ɣ tmnaḍt n Sus-Masst.

Tafllaḥt[ssnfl | Snfl asagm]

Tamnaḍt n Sus-Masst ad igan tamnaḍt tamzwarut ɣ usifḍ n tismmamin (llimun, d lmanḍaṛin, d navil d lḥamḍ) d lbawakir gr tsgiwin n Lmɣrib kullu-tn.[7] 85% n lbawakir d 65% n tismmamin d 15% n ukfay d aylli t-id-iwalan d 86% n iyafutn n wargan lli issifiḍ Lmɣrib s brra ar ttackan zɣ tmnaḍt n Sus-Masst, gis 650.000 ṭunn n tismmamin d 1.2 id mlyun ṭunn n icakan (lxḍʷṛt) nna tsifiḍ, nna gis illan ula tamaḍact d taxsayt d bṭaṭa d uẓalim. Illan ɣ Sus-Masst uggar n 5.371.000 hiktar n wakal d tiɣula igan i tfllaḥt, 475.000 hiktar ka s swurrin middn d 158.433 ka ad as ittuskar yigm. Afars amsmun n tismmamin ilkm ar 700.000 ṭonn d 1.665.000 ṭonn n lxḍʷṛt d 28.086 n tifiyi tazggʷɣt d 223.5 id mlyun iṭṛu n ukfay, ɣayad kullut ɣ 33 wass n twuri.[7] Illa ɣ tmnaḍt n Sus-Masst 180 kilomiṭṛ n yill, nna d ittusafaḍn iyafutn nns 137.830 ṭunn, ar ittawi 1450 aɣrrabu abldi d 465 asaḥili d 223 n yill agafay. Ar tssufḍ tmnaḍt n Sus-Masst waḥdut 50% n iyafutn tylant ɣ tizznbilin n Lmɣrib, ar swurrin ɣ yigr ad 490.000 n yan zɣ tmazirt kullut, 72.000 gisn ad t-igan tarwa n tmnaḍt.[7]

Marina taman yill n Ugadir.

Tamguri[ssnfl | Snfl asagm]

Taẓṛẓit tasusit tamaziɣt tamɣribit.
Imi n Tarɣunt ɣ Tarudant.

Ɣ tmnaḍt n Sus-Masst 440 ifrdas imgurann, tugt nns imma tzdi d tirmt nɣ d timttawin tikimiyn nɣ d lbni n lbaṭwaṛ. Ɣ tmdint n ugadir illa yan udɣar ilelli (aḥuṛṛi) ibdan tawuri nns ɣ usggʷas n 2019 s 64 hiktar,[7] d ar ttinin mas tẓḍaṛ ad tlkm 300 hiktar ɣ yimal. Llan daɣ idɣarn imgurann yaḍnin ɣ Anẓa d Tasila d Wlad tayma d Sidi Bibi d Tiznit d Tarudant d Inzggan. Illa udɣar alujistik yan ɣ Ayt Mllul wayya ɣ Tagadirt.[7] Tasga-ad gis Tiknupark d tamdint n usllwu iwalan i tasdawit n Ibnu Zuhṛ. Teṭṭaf tamguri tabldit yat tilalt bahra istawhman, acku ixdm gis 40.000 yan d ar tssifiḍ 15 id mlyun n ddrhm. Llan 5 n wammasn n usmuttg azzulan d 120 n tmyawasin n tamguri tabldit nna itɛdaln yilm d ttub d ukccuḍ d tizuzaf d ufrur d ɣaylli n tẓṛbay d idukan d kra kullu. Zɣ wanawn n tamguri tabldit nna s bahra tettussan tmnaḍt ad tlla tamguri n idukan d taẓṛbit tawawzgitit d tiẓṛẓay.

Tamallayt[ssnfl | Snfl asagm]

Azaɣar n Ṭaṭa.

Tamnaḍt n Sus-Masst ar sis tackan uggar n mlyun n imlulluyn ɣ usggʷas, nna d gis izzrayn 5 id mlyun n yiḍan (amagut n diyiḍ) ɣ tamuttrt ɣ 31 tassutin tqriban. Igr ad ar gis swuruyn uggar n 120.000 n yan d ar iskcam i tmnaḍt 20 id mlyar n ddrhm kraygat asggʷas. Tamallayt tagnsant tɣʷi gis 43% d ɣaylli iɣaman gan imlulluyn id ittackan zɣ Fransa (21%), Lalman (14.5%), Nngliz (12%) d Hulanḍa (2%). Illa kigan mad ittyuskarn ɣ tmnaḍt n Sus-Masst, zun d ad tftut ad tbḥḥrt ɣ Ugadir, Imswan, Taɣazut nɣ d Tamri. Tamallayt n idrarn swa ucffal nɣ d s lppikalat. Tamallayt tadlsant ɣ Tarudant, Tiznit d Tafrawt, tiggit n izaɣarn n Ṭaṭa lli bahra iqburn. Aradab ɣ yill nɣ d tawada ɣ ammas n Sus-Masst[7]. Imlulluyn lli d-ittackan s Sus-Masst ẓḍarn ad aggʷn f ugadaz n Lḥdd, tasnniɣt tamaziɣt, Marina, Agadir Uflla, lpark lli n ttamasiḥ nɣ d lpark n ḍufan n Ugadir, Igudar n Wactukn-Ayt Baha, Asif n Paradiz ɣ Immuzzar Idawtanan, iɣʷrban n Tarudant, igʷjjifn n Tiyut, Zzawaya d iɣrman iqburn, nnuqac iqburn d ifran n Ṭaṭa d iẓṛan iẓṛwaln n Tafrawt.

Timnaḍin nns[ssnfl | Snfl asagm]

Ẓr uggar[ssnfl | Snfl asagm]

Ɣaylli sis izdin[ssnfl | Snfl asagm]

Tamnaḍt n Sus-Masst
Tamaẓunt: Agadir
Timdinin Agadir · Ayt Mllul · Dcayra · Inzggan · Wlad Brḥil · Wlad Tayma · Ayt Baha · Ayt Iɛzza · Awluẓ · Taliwin · Tarudant · Tafrawt · Tiznit · Bigʷra · Aqqa · Imi n Ugadir · Ṭaṭa
Timnbaḍin d Tsggʷin Tamnbaḍt n Agadir-Idawtanan · Tamnbaḍt n Inzggan-Ayt Mllul · Tamnaḍt n Actukn-Ayt Baha · Tamnaḍt n Tarudant · Tamnaḍt n Ṭaṭa · Tamnaḍt n Tiznit
Tuṣkiwin · Tasdawit n Bnu Zuhr · Azagz Lmasira n Ugadir · Abaraz n tkurt uḍaṛ Adrar n Ugadir
Timnaḍin n Lmɣrib
Tamnaḍt n Ṭanja-Tiṭwan-LḥusimaTamnaḍt TagmuḍantTamnaḍt n Fas-MknasTamnaḍt n Rrbaḍ-Sla-LqnḍrtTamnaḍt n Bni Mllal-XnifraTamnaḍt n Tigmmi Tumlilt-SṭṭatTamnaḍt n Mṛṛakc-Asfi
Tamnaḍt n Dra-TafilaltTamnaḍt n Sus-MasstTamnaḍt n Ugʷlmim-Asif n NunTamnaḍt n Lɛyun-Targa ZggʷaɣtTamnaḍt n Ddaxla-Asif n Wurɣ
Amnni ad iga amud izdin d Lmɣrib, isul imẓẓiy. Aws i Wikipidya s usnfl nns, tssimɣurt t.

Tisuɣal[ssnfl | Snfl asagm]

  1. ( fr ) Le Maroc compte désormais 12 régions - L'ECONOMISTE
  2. 2,0 et 2,1 Tizlit tamaddudt - uṭṭun 6354 n wass 23 n cutanbir 2015 - tasna tis-3.
  3. Liste de toutes les régions du Maroc - Sport-histoire.fr
  4. Tadwayrit n tfllaḥt n tmnaḍt n Sus Masst
  5. Flightsfrom.com - Azagz n Ugadir.
  6. Tizlit tamaddudt - uṭṭun 6677 n wass 28 n may 2015 - tasna tis-22-23-25.
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 et 7,5 Tamnaḍt n Sus Massa s izwiln - Soussmassa.ma [PDF]