Tutlayt Tamaziɣt n Ayt Iznassn

Zɣ Wikipedia
Aller à la navigation Aller à la recherche

Tamaziɣt n Iznassn (ⵉⵣⵏⴰⵙⵙⵏ) nɣ d Tamaziɣt Taznasst (ⵜⴰⵣⵏⴰⵙⵙⵜ) tga yat tntala tamaziɣt zɣ tutlayin tizanatin. Ar tettusawal ɣ ttmi n ugafa agmuḍan n Lmɣrib, ɣ wakal n Iznasn (ɣ tsga n Brkan) gr tutlayin n Arrif d tutlayin timaziɣin n unẓul n Dzayr. Ayt tgrbazt ad ar aqqran i yan zgi-sn s ism « Aznassi » nɣ « Aznassni ».

Aẓuṛ n yism[ssnfl | Snfl asagm]

Mzarayn tugt n iminagn ɣ waẓuṛ n yism ad n "Iznassn" mac ar ittini uminag Ɛabdllah Lḥsayni ɣ udlis nns "Banu Iznasn Alqissa Alkamila" (isnamkn: Ayt Iznasn Tanfust Kullut" mas d anamk lli akkʷ yaẓn i tmẓla d walli akkʷ intacrn iga t blli yism ad n "Iznassn" ikka d tguri n "Znata" lli igan yat zɣ tqbilin timaziɣin mqqurnin n imaziɣn zun d ukan Ṣnhaja d Ktama. S ɣmkad, "Iznassn" tkka d "Iznatn" lli isnamkn "Iznatiyin" nɣ d "Tarwa n Znata".[2]

Tutlayt ɣ imizi[ssnfl | Snfl asagm]

Zɣ aylli ittini usnmala n timtta imunn i usgmi, tamassant d tadlsa, tutlayt n Ayt Iznassn imik s imik ar t ittiliḥ d ar ttidrus ɣ yilsawn n tarwa n imsiwln nns d ur as iɣama ma iggutn ad taɣul tg tutlayt inɣuban. Ar ittini udlis n "Banu Iznassn Alqissa Alkamila" mas d tutlayt ad ɣilad tlla sul ɣar ɣ kra n tmizar drusnin ɣ tama n Brkan zun d Aklim d Craɛa d Tafuɣalt.[2]

Idɣarn n tutlayt[ssnfl | Snfl asagm]

Llan middn isawaln s tutlayt ad ɣ tmdint n Brkan d kra n idɣarn lli as iwalan, zun d Aklim d Tafuɣalt d Zgzl d Ccwiḥya d Craɛa d Bni Ɛṭiya d Rslan d uzaɣar n Trifa. Tkka tt inn yat licaɛa ɣ isggʷasn n id tam id mraw is d middn lli sawalnin s tznast gan ibujadiyn d willi sawalnin s ddarija nttni ad igan inaẓiyn[3]. Ur d tad ad igan tamntilt tamzwarut lli d inqqan tutlayt ad, mac aylli d yujjan tutlayt ad ad t ittiliḥ imik s imik iga t acku ar ttannayn tutlayt ad zun iɣ tga tutlayt n tmazirt ur ixṣṣa sin middn ad as ur ssin s sin ad sis sawln.[2]

Armas[ssnfl | Snfl asagm]

Inna umassan afransis imqqurn Idmund Distayn mas d middn lli sawalnin s tznasst da trmasn middn lli sawalnin s tntala n Zkara, Bnu Buzgu d Bni Busɛid d tamaziɣt n Bni Snus d middn lli sawalnin s tamaziɣt n Figig d tamaziɣt n Ayt Sɣruccn. Armas ad ar ittaɣul icqqa d middn lli sawalnin s trifit mqqar illa imik n urmas dar ayt rif i tutlayt n Ayt Iznasn. Armas ad ar ittaɣul ig awzɣi[4] d middn n Sus d willi sawalnin s tclḥit. S ɣmkad nẓḍaṛ ad nini mas d wawal n Ayt Iznasn yaẓ uggar i idjarn nnsn ɣ iffus d iffus-agmuḍan ɣ brra n Rrif: tamaziɣt n Bni Snus d tamaziɣt n Ayt Sɣruccn d tin Ayt Warayn.[5]

Ilugan[ssnfl | Snfl asagm]

  • Ur d zun d tarifit, askkil n yath (ث) ar ittaɣul iga yah (Nṯnin ⇒ Nhnin).
  • Askkil n yak ɣ trifit ar ittaɣul iga yay (Aksum ⇒ Aysum tifiyyi).[6]
  • Iskkiln n yaḥ d yaɛ ur llin, d iɣ akkʷ llan ar ttilin ɣ iwaliwn lli d ikkan tutlayin timaziɣin yaḍnin nɣ d taɛrabt.[2]

Isaɣuln[ssnfl | Snfl asagm]

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds (2017). "Tutlayt Tamaziɣt n Ayt Iznassn". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. http://glottolog.org/resource/languoid/id/beni1249. 
  2. 2,0 2,1 2,2 et 2,3 "Banu Iznassn Tanfalit Kullut" . 2019. Tamaddast takadimiyt Atturat. Ɛabdllah Lḥsayni, Lmɣrib
  3. Inaẓiyn amagut n anaẓi iṭṭaf anamk n mutaqadim [Amawal umḍin]
  4. Awzɣi iṭṭaf anamk n mustaḥil [Amawal umḍin]
  5. Adlin n "Brkan taḥta Alistiṭan". Ɛabdllah Lḥsayni. asiggz n 2016
  6. Asuɣl zɣ Wikipidya Darija
Tutlayin Timaziɣin
Tutlayin Amzray Tamaziɣt taqburt†,LB
Gwanc Tagwancit
Agmuḍ Tawilant · Tasuknit · Taɣdimst · Tazrgt · Tanfust · Tasiwit
Agafa Tajnat Aṭlas Anammas AgmuḍanSṬ (Ayt Sɣruccn · Ayt Warayn) · Tanzruft Tagafayt (Tagurart · Tumẓabt · Tamaziɣt n unẓul n Wahran d Figig · Tidiklt · Tuwat · Tugurt · Tagargrnt) · Tarifit · Tijanatin tigmmuḍanin n Lmɣrib · Ayt Iznasn · Ayt Snus · Tacawit · Tazwarit TatunsitSG (Tajṛbit · Tamaziɣt n Maṭmaṭa · Tasndit · Tawilult) · Tutrimt Tadzayrit (Taclfit · Tacnwit)
Ur igin tijanatin Tamaziɣt n waṭlas (Aṭlas Anammas · Llisan Al-ɣarbi · Taɣumarit · Taṣnhajit n Srayr · Taclḥiyt) · Taqbaylit
Tinawayin Tamaziɣt Tanawayt Tamɣribit · Tamaziɣt Tanawayt Tadzayrit
Twarg Tamahaq · Tamacq · Tawllammt · Tayart
Anẓul Utrim Tatsrrt · Tuẓẓungiyya
Agmmay Agmmay n Tifinaɣ · Agmmay Alatin · Agʷmmay Amaziɣ Aɛṛab · Tirra taɛibrit
Timrsal Unbiḍ AAAL (Dzayr) · SNM (Dzayr) · SGSM (Lmɣrib) · DNAFLA (Mali) · CRB (Fransa)
Ur gin unbiḍ Agraw imaziɣn (GM) · Agraw Amaḍlan Amaziɣ (GMM)
SG Ar tzray s ugmuḍan· SṬ Ar tzray s Waṭlas · Tutlayt inɣuban · LB Tettyalsbna
Amnni ad iga amud izdin d Tutlayin, isul imẓẓiy. Aws i Wikipidya s usnfl nns, tssimɣurt t.